Galatasaray Rotary Kulübü’nün her yıl verdiği Rotary Meslek Ödülü’nün sahibi, Ayvalık’ta sanatsal ve sosyal hayata verdiği sayısız destekleri nedeniyle ilçenin sevilen ismi “Ayvalık Gönüllüsü” Aysel Namlı’nın bitmek tükenmek bilmeyen enerjisi bir geleneğin Ayvalık’ta yaşama geçirilmesinin nedeni olmuştu. İki yıl önce ilk sedefli battaniyenin üretilmesiyle birlikte eşe dosta şu güzel haberi vermişti Aysel Namlı: “Değerli dostlar, dile kolay yılların hayaliydi, zor da olsa, hiç yılmadık, hiç umutsuz olmadık. Ürünümüzün birinci parçasını ilk Ayşe Topçu bitirdiğinde; insan mutluluktan ağlar mı? O gün ben ağladım ve Ayşe Hanım’a yürekten sarıldım. Emeklerine sağlık.”
Bunları bana anlattığında ben de çok duygulanmıştım, o mutluluğu birlikte paylaşmıştım Aysel Namlı’yla. Ne güzel mesaj, ne mutlu bir duyuru değil mi? Ben de bu süreci, nelerin yaşandığını, nerelerde umutların tükendiğini ve ilk kıvılcımın nasıl yandığını merak etmiştim. Sosyal medya hesaplarını yakından takip ettiğim Aysel Namlı’yla buluşmak, sohbet etmek bu serüveni bir de ondan dinlemek için sözleşmiştik.
KEDİ’de buluşma
iki yıl önce; Kadın Emeğini Destekleme İşliği’nde (KEDİ) buluşmaya karar verdik. Çünkü bir süre, tezgahların gelmesini bekledik, ardından Aysel Namlı koşuşturma arasında rahatsızlanınca buluşmayı ertelemek zorunda kalmıştık. Dört pedallı dört çerçeveli beş ayrı tezgahta, titizlikle çalışan el emeği ve göz nuru döken kadınları rahatsız etmeden, bir yandan onları izleyerek bir yandan da Aysel Namlı’nın söylediklerini dikkatle dinleyip not almıştım.
Son yıllarda tüm dünyada, geleneksel dokuma tekniklerine dayalı ürünlerin arandığı, pazarda rağbet gördüğü gerçeğinden yola çıktıklarını hatırlatan Aysel Namlı, duyarlı, sürdürülebilir ve etik değerlere sahip olması beklenen bu ürünlerin öncelikle, ekolojik değerlerle üretilmesi, doğal, nitelikli, kalite standardı yüksek aynı zamanda kültürel taşıyıcılığının olmasının beklendiğini hatırlattı. Aysel Hanım, “Günümüzde bütünün bir parçası olduğumuz kabul eden ve önceliği yaşama saygı duyan bu anlayış, moda, kozmetik, ev tekstili ve hediyelik eşya sektöründe ilgiyle karşılanmaktadır. Deneyimlerimiz, temiz teknolojiyle üretilmiş, doğal, yerel değerleri öne çıkaran, el emeğiyle üretilmiş ürünlerin, pazar bulmakta daha şanslı olduğunu göstermektedir,” diyerek sözlerine devam etti.
Kadınlara istihdam
Projeye inanan ve gönül verenlerle birlikte Sedefli Battaniye (Girit Battaniyesi) projesinin gerçek olduğunu defalarca duygulu bir şekilde hatırlatan Aysel Namlı, KEDİ projesiyle ilgili olarak da şu bilgileri verdi: “KEDİ projesiyle, Küçükköy’de Ayvalık Belediye Başkanı Mesut Ergin’in desteğiyle Belediyeye ait yeni bir işlikte üretilen sedefli battaniyeler Ayvalık’ta yaşayan kadınların emekleri değerlendirilerek, sürdürülebilir bir gelir sağlanmaya başlandı. Özellikle 2020 yılında yaşanan pandemi nedeniyle, gelirleri düşen ailelerin kadınlarına istihdam yaratarak, kalkınmaya aracı olundu. Ayvalık Halk Eğitim Merkezi’nin eğitim desteğiyle, önemli bir kültür mirası olan ve kaybolmak üzere olan “Sedefli Battaniye” üretimi, çağdaş tasarımlarla güncellenerek, ülke ve yurtdışı pazarlara sunulmaya başlandı. Proje süresince verilecek pazarlama eğitimleri ve yapılan katkılarla kadınların kooperatifleşmesi sağlandı. Böylece bir yandan sürekli istihdam olanağı yaratılırken, diğer yandan yeni bir ürünün markalaşmasıyla, üretim alanları kısıtlı olan Ayvalık’ın ekonomisine katkı sağlandı.” Aysel Namlı, projeye emeği geçen, Ayvalık Belediyesi, ASKEV Vakfı, Sanata ve Eğitime Destek Derneği olmak üzere tüm paydaşlara, sponsorlara, Ayvalık esnafına, destekleyen ve moral veren dostlarına defalarca kucak dolusu teşekkür ediyor.
Kültür mirası
İki yıl önce kent merkezinde başlatılan projenin her geçen gün güçlenerek bugünlere geldiğine değinen Aysel Namlı, “Ayvalık Belediye Başkanı bize kucak açtı, Küçükköy’de Belediyeye ait bir binayı bu projenin yürümesi için tahsis etti. Projeyle, bölgedeki işsizliğe çözüm sunmak, kadınların becerilerini geliştirerek istihdam ve sosyalleşmelerini sağlıyoruz. Kadınlara ve genç kızlara bir beceri kazandırarak özgüven aşılanıyor. Yeni pazarlama teknikleri konusunda eğitim alıyorlar. Üretici kadınların, aynı zamanda iş organizasyonu, basit muhasebe bilgi ve maliyet hesapları yapabilen, grup çalışmasına uygun bireyler olmalarına destek veriyoruz. Kaybolmakta olan bir kültür mirasını yeniden hayata geçirerek, kültür yaşamına değer katarken, kentin turizmine de katkı sağlamayı hedefliyoruz” diyerek iki yıl önce başlayan ve bugün çığ gibi büyüyen KEDİ projesine gönül verenlere her daim teşekkür ediyor.
Dokuma tezgahı nasıl bulundu; Aysel Namlı anlatıyor:
“Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu’dan Ege’deki adalara çok sayıda Türk vatandaşı yerleştirilmiş. Doğaldır ki onlar da gittikleri yerlere kendi gelenek, görenek ve kültürlerini de beraberinde götürdüler. Ancak battaniyenin Anadolu’nun yanı sıra Orta Asya’dan geldiği kanısına vardık. Battaniye yapımında kullanılan motif ve malzemeler nedeniyle adını sedefli battaniye olarak almış. Mersin Üniversitesi’nde yazılan tezler de bunu doğruluyor. Sedefli battaniyenin Cunda’da üretildiğini yaklaşık 40 yıl önce tesadüf sonucu bir gazeteyi okurken öğrendim, o sarada biz yakın dostlarımızla Girit Adası’na gidiyorduk, uzun bir geziydi. Dönüşte Cunda (Alibey) Adası’nda battaniye dokuyan ustayı buldum. O gün hemen kendisine sipariş verdim. O kuşaklar şimdilerde yok oldu. Hüzünlü konuşmalarımız oldu kendisiyle. Yıllardır dokuma tezgahı arıyordum bulamadım. Ancak Girit mübadil torunlarından Serdar Demirezer Ailesi’nin yakın dostları İzmir’de bulmuş bize bağışladılar yepyeni ve çalışır durumda.”
KEDİ’nin isim babası Ali Akdamar
KEDİ’nin isim babası Ayvalık’ın ünlü reklamcısı Ali Akdamar. 17 kişiden oluşan ve başkanlığını Aysel Namlı’nın yaptığı grup konuyu Ali Akdamar’a götürmüş. Konuyu ilgi çekici bulan Akdamar, destek olmuş, projeyi hazırlamış ve fon alınmasına yardım etmiş. Akmasa da damlar anlamında bir maddi destek gelmiş kooperatife. Logonun bulunması ve isim babası Ali Akdamar bu çalışmalar için gruptan bir kuruş talepte bulunmamış.
BİR DE ÖDÜL GELDİ
ADDU tarafından organize edilen Uluslararası Anadolu Kültür İtalyan Tasarım Projesi “Enheduanna“ kapsamında IED -Avrupa Tasarım Enstitüsü ‘nün düzenlediği Fashion Women Culture moda tasarım yarışmasının ödülleri sahiplerini buldu. Kültür ve Turizm Bakanlığı desteğiyle Avrupa Tasarım Enstitüsü Tasarım Yarışması düzenlendi. Yarışmada Anadolu’nun dokuma mirasının modern tasarım ve üretim anlayışıyla buluşturulması hedeflendi. Anadolu’nun coğrafi işaretli kumaşlarından tasarlanan kıyafetler İstanbul’da yarıştı. Kedi Kadın Kooperatifi tarafından dokunan “Sedefli Battaniye” dokumasının bir bölümünün eklenmesiyle tasarlanan kıyafet üçüncülük ödülünü aldı.
Bozulmayan geometrik desenler
Sedefli battaniye özelliği olan bir dokuma. Geometrik desenleri yıllardır hiç bozulmadan günümüze kadar gelmiş, aynı titizlikle korunuyor desenler. Eski yıllarda kadınlar keçi yününden elleriyle eğiriyorlar ve kök boya kullanıyorlar. Günümüzde de yün kullanılıyor ve kesinlikle kök boya tercih ediliyor. Çünkü bugüne kadar tekstil sanayisinde doğayı kirleten boyalar kullanılmış. Doğala doğru dönüş olduğu için Ayvalıklı kadınlar da yün ve yanında kökboyası kullanıyor. Hem de somut olmayan bir kültür mirası ortaya çıkarılıyor. Büyük ve çocuk olmak üzere iki çeşit üretiliyor. Çocuklar için olan tek parça büyükler içinse üç parça birleştiriliyor ve kenarları ayrı ayrı dönülüyor.
