Ödemeler dengesi, bir ülkenin dış dünya ile ekonomik ilişkilerini gösteren veriler bütünüdür. Yani yurtiçinden yurtdışına ve yurtdışından yurtiçine aktarılan değerler (mal ve hizmet alış-satışı kalemi, sermaye ve finansman kalemi) toplamı olup, yurtiçinden yurtdışına ve yurtdışından da yurtiçine aktarılan bu değerlerin birbirine eşit olması gerekir. Eğer denklik sağlanmazsa net hata ve noksan hesabı ile bu dengesizlik giderilir.
Net Hata ve Noksan (NHN) kaleminin “eşik” değerine ilişkin genel bir ölçüt, dış ticaret hacminin %5'i düzeyindedir. Nitekim, NHN bu düzeyi geçtiğinde ödemeler dengesi tablosunun doğruluğu konusunda kuşkular gündeme gelmektedir.
Bu kalem gri liste açısından izlenen bir kalemdir.
Net hata ve noksan pozitif ise ülkeye kaynağı bilinmeyen bir döviz girişi olmuş demektir. Bu durumda net hata ve noksan kalemi artı işaret taşır.
Denklemde sonuç sıfırdan küçükse ülkeden kaynağı bilinmeyen bir döviz çıkışı olmuş demektir. Bu durumda net hata ve noksan kalemi eksi işaretli olur.
Net hata noksanın cari işlemler dengesinden çok finans hesabından, yani kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kalmış olmaktan kaynaklanıyor olabilir.
Eğer bir ülkede dış ticaret kısıtlamalarından kurtulmak için yanlış beyanlarda bulunulur veya aynı şekilde sermaye ve döviz kaçakçılığı söz konusu olursa net hata ve noksan kalemi büyür.
Merkez Bankamız eski yıllardan gelen NHN’yi hala denkleştirememiştir. Hala dövizin nereden geldiğini bulup tutarı ilgili kaleme aktaramamış olursa işte ülkenin gri listeye alınması söz konusu olabilir. Bu da uluslararası yatırım fonlarının ülkede yatırım yapmasının önünde bir engeldir.
Gri liste, Türkiye tarafından da 1991 yılında üye olunan FATF (1989 yılında G-7 ülkelerinin Paris'teki toplantısında hükümetler arası bir organizasyon) tarafından kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kalan ülkeleri belirlemek amacıyla oluşturulan bir liste niteliği taşımaktadır.
2021 ve 2022 yıllarında net hata ve noksan kalemi pozitif yönde yükselmiş, yani ülkeye kaynağı bilinmeyen bir döviz girişi olmuştur. Türkiye 2021 yılında gri listeye alınmıştır.
Ancak o dönemde mevcut hükümet tarafından bu durum siyasi bir karar olarak değerlendirilmiş, gri listeye alındıktan sonra ekonomik durgunluk daha da ileri boyutlara ulaşmıştır.
2023'te ise net hata ve noksan kaleminde düşüş olmuştur.
Neyse ki, ülkede kara parayla ve terörizmin finansmanı ile devlet kurumları tarafından birlikte verilen uğraş sonucu ve 28.06.2024 tarihinde Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Görev Gücü FATF tarafından gri listeden çıkarılmıştır.
Dilerim uluslararası yatırımcıların ülkemize olan ilgileri artar. Ancak her zaman vurguladığım gibi ülkemizde hukuk ve demokrasi reformunun yapılması şarttır.
