Rüşvete, yalnızca bireysel ahlaki zaaflardan kaynaklanan  sorun olarak bakamayız. Kamu yönetim sistemine bulaşan virüse cerrahi müdahalenin  yapılarak, neşter vurulmadan rüşvet ortadan kalkmaz.

Türkiye’de yerel yönetimler ve kamuda her gün medyada rüşvet haberleri yer alınca adeta bir organizmanın damarlarında dolaşan kirli bir kan gibi, tüm ülke sistemi tehdit  ettiği korkusuna kapılıyoruz. Bu tehditi ortadan kaldırmak için yüzeydeki belirtilere odaklanmak yerine, rüşvetin kaynağına, yani “kök hücresine” inmek gerekiyor.

Rüşvetin kaynağı

Bir organizmada kök hücre, tüm hücrelerin temelini oluşturan ve organizmayı yöneten bir merkezdir. Eğer kök hücre düzgün çalışmazsa, organizmanın diğer tüm yapıları bozulur.

Kök hücre, sistemi yöneten beyin ve komut merkezi olduğuna göre, rüşvetin sistematik bir şekilde işleyebilmesi için kök hücrenin buna izin veren bir yapı oluşturması gerekir. Yani, rüşvet sadece bireylerin kötü niyetinden değil, yerleşmiş bir kültür ve bu kültürü destekleyen yönetim mekanizmalarından beslenir.

Tıkanan damarlar ve işlevsiz sistem

Rüşvet, organizmada damarların tıkanmasına neden olan bir pıhtı gibi düşünülebilir. Damarlar kan taşıyamadığında, organlar işlevsiz hale gelir ve organizma çöker. Yerel yönetimlerde rüşvetin yarattığı tıkanıklık, kamu kaynaklarının etkin kullanılmasını engeller, vatandaşa hizmet sunumunu aksatır ve güven duygusunu zedeler.

Ancak, sorun tıkanan damarları keserek, stent takılarak çözülemez. Yani bireysel suçluların cezalandırılması ya da kısa vadeli tedbirlerle rüşveti önlemeye çalışmak, problemi ortadan kaldırmaz. Sorunun çözümü, organizmanın kök hücresine, yani rüşvetin doğmasına neden olan sistematik sorunlara odaklanarak teşhisi burada koyarak çözmek gerekir.

Çözüm önerileri

1.    Şeffaflık ve hesap verebilirlik

Yerel yönetimlerde şeffaflık kültürünün hâkim kılınması, rüşvetin kök hücresine darbe vurur. İhale süreçlerinden bütçe harcamalarına kadar her adımın vatandaşın ve bağımsız kurumların denetimine açık hale getirilmesi gerekir.

2.    Bağımsız denetim mekanizmaları

Yerel yönetimlerde rüşvetin yayılmasının temel nedenlerinden biri, denetim mekanizmalarının zayıflığıdır. Bu mekanizmalar siyasi baskılardan bağımsız hale getirilmeli ve düzenli denetimler sağlanmalıdır.

3. Eğitim ve kültür değişimi

 Kamu görevlilerine etik değerler ve şeffaflık konusunda sürekli eğitimler verilmesi, denetlenmesi, rüşveti doğuran kültürel faktörlerle mücadelede etkili mücadele edilmeli.

4. Hukukun üstünlüğü ve etkin yaptırımlar

Rüşvet alan ve veren kişilere karşı hukuksal mücadeleye siyasi müdahale yapılmadan etkin yaptırımlar uygulanmalı. Yaptırımların tarafsız ve adil bir şekilde uygulanması elzemdir.

Sonuç olarak:

Rüşvetle mücadele, organizmanın tıkanan damarları  kesmekle değil, kök hücresine müdahale ederek mümkündür. Türkiye’de yerel yönetimler ve kamunun diğer alanlarında  rüşvetin ortadan kaldırılması, köklü bir sistem reformunu, şeffaflık kültürünün yerleştirilmesini ve etkin denetim mekanizmalarının oluşturulmasını gerektirir. 

Rüşvetin kökünü  kazımak için,  bireylerin kendiliğinden hareket etmediği gerçekliğiyle,  sistemin yeniden inşa edilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Kök hücre değişmeden damarlar sağlıklı bir şekilde bedeni yaşatamaz.

Hadi hayırlısı…