Son padişah Vahdettin’in, Mustafa Kemal Paşa’yı Samsun’a direniş hareketi başlatması için gönderip göndermediği sorusu, tarihçiler ve yorumcular arasında sıkça tartışılan bir konudur. Bu yazıda, bu iddiayı net bir şekilde ele alacak ve tarihin detaylarıyla birlikte değerlendirerek okuyucunun kendi yargısını oluşturmasına yardımcı olacağız.
Tarihin arka planı
Tarihimizde Vahdettin ile Mustafa Kemal Paşa arasındaki ilişki, 1917 yılında başlar. O dönem, Mustafa Kemal, Çanakkale Cephesi'nde kazandığı başarılarla tanınan genç bir subaydır. Almanya'ya gerçekleştirilecek bir resmi ziyaret sırasında, Mustafa Kemal’in de Vahdettin ile birlikte bu seyahate katılması kararlaştırılır. Bu seyahat, Mustafa Kemal’in Vahdettin ile tanışması ve onunla ilgili ilk izlenimlerini edinmesi açısından önemlidir.
Seyahat sırasında Vahdettin, Mustafa Kemal’e ordu komutanlığı yapmasını önerir, ancak bu teklif hemen gerçekleşmez. Dönüşte Mustafa Kemal hastalanır ve Vahdettin’in tahta çıkması ile olaylar gelişmeye devam eder.
Vahdettin’in iktidar ve politika anlayışı
Vahdettin, tahta çıktıktan sonra Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu zor durumları göz önünde bulundurarak İstanbul’un elde tutulmasını öncelikli hedef olarak belirlemiştir. Bu nedenle, Anadolu’da bir direniş hareketinin başlatılması, padişahın planlarının dışında kalmaktadır. Mustafa Kemal Paşa ise milli bağımsızlık mücadelesi vermek için Anadolu’ya geçmeyi hedeflemektedir. İki lider arasındaki görüşmeler sıklıkla sonuçsuz kalır ve Mustafa Kemal, Vahdettin ile farklı hedeflere sahip olduklarının farkına varır.
Samsun’a gönderilme süreci
1919 yılında, İstanbul'daki siyasi karmaşa devam ederken, Anadolu’ya güçlü bir lider gönderme fikri gündeme gelir. Ancak bu liderin kim olacağı konusunda yapılan tartışmalarda Mustafa Kemal’in adı öne çıkmaya başlar. Nuri Paşa’nın ismi ilk başta düşünülse de, Mustafa Kemal’in Çanakkale’deki başarıları nedeniyle toplantıya katılanlar tarafından uygun görülür.
Mustafa Kemal Paşa, Vahdettin tarafından Anadolu’ya gönderilir. Bu süreçte Vahdettin, aslında Mustafa Kemal’in ulusal mücadele için gönderilmesini istemese de, dışarıdan gelen baskılar ve askerlerin isteği nedeniyle bu durumu kabul etmek zorunda kalır.
Vahdettin’in Mustafa Kemal Paşa’yı Samsun’a gönderme kararı, bir direniş hareketinin başlatılması amacıyla değil, daha çok mevcut durumu kontrol altında tutma arzusuyla şekillenmiştir. Dolayısıyla, “Mustafa Kemal’i Anadolu’ya Vahdettin gönderdi” ifadesi, tarihsel olarak bir yanılgı olarak değerlendirilebilir. Her ne kadar resmi olarak bu karar alınmış olsa da, Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinde yürütülecek mücadele, Vahdettin’in beklentilerinin çok ötesinde bir bağımsızlık mücadelesi olarak tarih sayfalarındaki yerini alacaktır.
Bu konudaki tartışmalar, Türkiye'nin kurtuluş mücadelesinin temellerine ışık tutarken, aynı zamanda tarihsel yorumların ne denli karmaşık ve çok boyutlu olabileceğini de göstermektedir.
