1947'de ABD Başkanı Harry Truman tarafından ortaya konan Truman Doktrini, Sovyetler Birliği tehdidine karşı ABD'nin Türkiye ve Yunanistan'a askeri yardım yapmasını öngörüyordu. Bu doktrin, Türkiye'de komünizmle bağlantılı görülen birçok girişimi baskı altına almış, eğitimdeki devrim niteliğindeki Köy Enstitüleri de bu süreçten etkilenmişti. Truman Doktrini ile ABD, Türkiye ve Yunanistan'ı kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirerek, bu ülkeleri Sovyet etkisinden uzak tutmayı hedefledi.
Köy Enstitüleri’ne karşı ABD politikası
Köy Enstitüleri, Türkiye'nin kırsal kesiminde halkın eğitim düzeyini artırmayı amaçlayan Sovyet ilhamlı bir projeydi. Ancak, Truman Doktrini ve Marshall Planı'nın devreye girmesiyle Türkiye, ABD’nin yardımına bağımlı hale geldi. Komünizm tehdidine karşı durulması gerektiği gerekçesiyle, Köy Enstitüleri gibi girişimlere karşı tavır alındı ve zamanla bu okullar kapatıldı.
Türkiye'nin ABD bağımlılığı ve Marshall Planı
ABD'nin Yunanistan ve Türkiye'ye askeri yardımı
Truman Doktrini doğrultusunda, Türkiye’ye yapılan 100 milyon dolarlık askeri yardımın büyük kısmı kara, hava ve deniz kuvvetlerine dağıtıldı. Ancak bu yardım, Türkiye’nin ABD’ye askeri ve ekonomik bağımlılığını artırdı. Türkiye, ABD’nin sağladığı eski savaş malzemelerini kullanmak zorunda kaldı ve bu araçların bakım masrafları da ülkeye büyük mali yük getirdi.
Marshall Planı ve Türkiye'nin hammadde üreticisi olması
Truman Doktrini’ni takip eden Marshall Planı ile Türkiye, ağır sanayi yerine tarım ve hammadde tedarikçisi rolüne itildi. ABD, Türkiye’ye sanayi alanında değil tarım ve krom çıkarma gibi alanlarda yatırım yapmayı dayattı. Böylece Türkiye, kendi sanayileşme çabalarını geride bırakarak ABD'nin tarımsal ihracatçısı konumuna getirildi.
ABD'nin Türkiye üzerindeki etkisi
Komünizme karşı sert önlemler
Truman Doktrini’nin Türkiye’de en büyük etkilerinden biri, komünizme karşı alınan sert önlemler oldu. Komünizmle bağlantılı görülen her türlü fikir ve hareket, baskı altına alındı ve özellikle eğitim alanında reformlar geri plana itildi. Köy Enstitüleri de bu süreçte komünizmle ilişkilendirildiği için kapatılma sürecine girdi.
Türkiye'nin dışa bağımlılığı ve ABD'nin başarısı
Truman Doktrini ve Marshall Planı ile Türkiye, ABD'nin ileri karakolu haline getirildi. Türkiye, Sovyetler Birliği’ne karşı ABD'nin savunma hattında yer alarak Batı’nın yanında saf tuttu. Ancak bu süreç, Türkiye’nin sanayileşme hedeflerinden sapmasına ve uzun yıllar ABD’ye bağımlı bir ekonomi ve savunma politikası gütmesine neden oldu.
