Suriye’nin kuzeybatısındaki Halep, 27 Kasım Çarşamba günü itibariyle önemli bir değişim yaşadı. Silahlı muhalif gruplar, hükümete karşı son yılların en büyük saldırısını başlatarak, Halep’in büyük kısmını kontrol altına aldı. Sürpriz gelişme, Suriye ordusunun geri çekilmesine neden olurken, Rusya da 2016'dan bu yana ilk kez Halep’e hava saldırıları düzenledi.
Halep’in yeni hâkimi: Heyet Tahrir Eş-Şam (HTŞ)
Suriye iç savaşının en karmaşık dönemlerinden birini yaşayan Halep’teki bu gelişme, uzun zamandır çatışmaların içinde yer alan cihatçı grup HTŞ’nin zaferiyle sonuçlandı. HTŞ, 2011 yılında El Kaide’ye bağlı olarak kurulan Nusra Cephesi’nin devamı olarak ortaya çıkmıştı. Ancak 2016’da grubun lideri Ebu Muhammed el-Cevlani, El Kaide ile bağlarını kopararak, Nusra Cephesi’ni feshedip yeni bir örgüt kurdu: Heyet Tahrir Eş-Şam (HTŞ).
Suriye'de kontrol kimde?
Suriye'deki savaş geçtiğimiz dört yıl boyunca fiilen bitmiş gibi görülüyordu. Devlet Başkanı Beşar Esad'ın yönetimi ülkenin büyük şehirlerinde tartışmasız bir şekilde devam ederken, Suriye'nin diğer bazı bölgeleri Esad'ın doğrudan kontrolü dışında. Bunlar arasında iç savaşın ilk yıllarından beri Suriye devletinin kontrolünden az çok ayrı olan doğudaki Kürtlerin çoğunlukta olduğu ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) yönetiminde olan bölgeler de yer alıyor. Esad yönetimine karşı iç savaşın 2011'de başladığı güneyde nispeten sessiz de olsa bazı huzursuzluklar devam ediyor. IŞİD ise Suriye'nin uçsuz bucaksız çöllerinde hala bir güvenlik tehdidi oluşturuyor.
Kuzeybatıdaki İdlib vilayeti ise savaşın doruğunda oraya sürülen cihatçı ve muhalif grupların elinde ve buradaki hakim güç Halep'e sürpriz saldırıyı başlatan HTŞ.
Halep ve İdlib ne ifade ediyor?
Suriye hükümet güçleri kontrolü yeniden ele geçirmeye çalışırken İdlib birkaç yıl boyunca savaş alanı olarak kalmaya devam etti. Ancak 2020 yılında Esad'ın ana müttefiki Rusya ve isyancıları destekleyen Türkiye'nin arabuluculuğunda varılan ateşkes anlaşması büyük ölçüde etkili oldu.
Halep'te yaklaşık dört milyon insan yaşıyor; bunların çoğu Esad güçlerinin muhaliflerden geri aldığı kasaba ve şehirlerden gelenler. Halep en kanlı savaş alanlarından biriydi ve muahliflerin en büyük yenilgilerinden birini temsil ediyordu. Esad’ın zafere ulaşmasında Rusya'nın hava gücü ve İran'ın askeri yardımı etkili oldu. Bunlar arasında İran tarafından desteklenen Hizbullah da vardı.
İdlib'deki cihatçı ve isyancı grupların Halep'e ani ve beklenmedik bir hamle yapma kararında Hizbullah'ın son dönemde İsrail'in Lübnan'daki saldırıları ve İsrail'in Suriye'deki İranlı askeri komutanlara yönelik saldırıları nedeniyle yaşadığı gerilemenin önemli bir rol oynadığı düşünülüyor. İnsan hakları ihlalleri iddialarıyla meşruiyet çabaları gölgelenmiş olsa da HTŞ bir süredir İdlib'de fiili yerel yönetim olarak güç kurmuş durumda. Ayrıca diğer gruplarla da bazı sert çatışmalara girdi.
İdlib'in ötesindeki hedefleri belirsiz hale gelmişti. El Kaide'den ayrıldığından bu yana HTŞ, IŞİD'nin denediği ve başarısız olduğu şekilde daha geniş bir halifelik yerine Suriye'de bir İslami yönetim kurma çabasına yöneldi. Suriye'deki çatışmayı büyük ölçekte yeniden alevlendireceğine ve Esad'ın ülkenin büyük bölümündeki hakimiyetine karşı meydan okumaya yöneleceğine dair şimdiye kadar fazla işaret vermemişti.
