Türkiye, coğrafi yapısı ve yer altı kaynaklarıyla dikkat çeken bir doğal taş zenginliğine sahip. Elazığ’ın vişne rengi mermeri gibi bazı türler tükenme noktasına gelse de, Andezit, Sille, Midyat, Oltu ve Lüle taşı gibi 11 ayrı taş türü ülkemize özgü olarak varlığını sürdürüyor. Bu taşlar, hem ziynet eşyalarında hem de mimaride kıymetli bir yer tutuyor.
Milyonlarca yılın eseri
Doğal taşlar, dev kayaçların milyonlarca yıl süren dönüşüm süreçleri sonucu ortaya çıkıyor. Elmas, yakut ve zümrüt gibi değerli taşlar ile ametist, akik, yeşim ve oniks gibi yarı değerli taşlar bu dönüşüm sürecinin ürünleri. Bu taşlar, mimari yapılar ve dekorasyonlar için de kullanılıyor.
Tarihi mimaride taşın izleri
Türkiye’ye özgü taşlar, mimaride önemli bir rol oynamakta. Selçuklu dönemine ait yapılar, Sille Taşı ile inşa edilirken, Cumhuriyet dönemi eserleri ‘Ankara Taşı’ olarak bilinen pembe andezit taşı ile inşa edildi. Sille Taşı, 2 bin derece ısıya dayanıklı yapısıyla dikkat çekerken, Türkiye’nin önemli binalarının temel taşları arasında yer alıyor.
Miras taşları: Kültürel değerimiz
Jeolojik Mirası Koruma Derneği (JEMİRKO) Başkanı Prof. Dr. Nizamettin Kazancı, doğal taşların iki ana grupta değerlendirildiğini belirtiyor: süs taşları ve yapıtaşları. Bu taşların önemi, kültürel yapıların inşasında oynadıkları rolde ve bulundukları yerlerin özgün formasyonlarına sahip olmasında yatıyor.
Verimli çıkarma ve sürdürülebilirlik
Ancak bu doğal taşların sınırsız olmadığı gerçeği, dikkatle ele alınmalı. Prof. Dr. Kazancı, verimsiz çıkarım uygulamalarının kaynakları tehdit ettiğini vurguluyor. “Her yer kaya” anlayışından vazgeçilmeli ve taş ocaklarından verimli çıkarım yapılmalıdır. Bunun en iyi örneği, artık yok olan Elazığ Vişnesi kırmızı mermeridir.
Küresel rekabet ve yerel yönetimler
Dünya genelinde değerli taş ticaretinde büyük bir rekabet söz konusu. Çin’in yeşim taşına yönelik düzenlemeleri, Türkiye’nin de benzer adımlar atmasını gerektirebilir. Prof. Kazancı, yerel yönetimlerin Türkiye’nin doğal taş zenginliğini tanıtması ve Miras Taş olarak tescil ettirmesi gerektiğini belirtiyor.
Türkiye, doğal taşlar açısından büyük bir potansiyele sahip. Ancak bu kaynakların korunması ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılması, hem kültürel mirasımızı korumak hem de gelecekteki nesillere aktarmak için hayati önem taşıyor.