İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisinin raporuna göre 2023 Eylül ile 2024 Ağustos döneminde en az 66 çocuk çalışırken hayatını kaybetti. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen MESEM uygulamasına, “mesleki eğitim değil, sermaye için bedava işçilik” vurgusuyla dikkat çeken raporda sanayi tesislerinde çalıştırılan 300 bin öğrencinin 18 yaşın altındaki çocuklar olduğu ifade edildi.
Raporda iş cinayetlerinde hayatını kaybeden 66 çocuğun 22’sinin 6-14 yaş arasında olduğu kaydedildi. 14 yaş ve altı çocukların yasal olarak çalışmasının yasak olduğu hatırlatılan raporda, “Çalışması belli koşullarda 'yasal' olan 15 yaşın üstündeki çocuklar ise kimya, metal, inşaat gibi ağır ve tehlikeli işkollarında, kanunen yasak işlerde çalıştırılmaktadır” ifadelerine yer verildi.
En çok ölüm tarım ve sanayide
İSİG Meclisi “çocuk işçi“ cinayetleri raporunu açıkladı. Rapora göre son bir yılda tarım sektöründe 24 çocuk, sanayi sektöründe 17 çocuk, inşaat sektöründe 13 çocuk ve hizmet sektöründe 12 çocuk çalışırken hayatını kaybetti.
“Çocuk işçi“ ölümlerinin yüzde 36’sı tarımda meydana geldi. Tarımda ölen çocukların 14’ünün mevsimlik tarım işçisi, altısının çoban ve dördünün çiftçi olduğuna dikkat çekildi. Çocukların en temel ölüm nedeni ise boğulma vakaları olarak çıktı.
Günde 10-12 saat ve gündüz 40-50 derece sıcaklıkta çalışan çocukların temel sorunun ise barınma, okula gidememe, yeterli beslenememe ve temiz suya ulaşamama olduğu belirtilen rapora göre tarımda ölen çocukların neredeyse yarısı, sıcak havada çalışmadan bunalıp girdiği su kanalında veya derede boğulma nedeniyle hayatını kaybetti.
Rapora göre tarım sektöründe ölen kız çocuklarının, tüm iş cinayetlerinde ölen kadınların ölümlerinin iki katına ulaştı.
Meslekî eğitim yaşı 12'ye düşürüldü
Raporda kırsal yoksulluğun devam etmesine rağmen “çocuk işçi“ ölümlerinin kentlere kaydığı ifade edildi. Bunun nedeni olarak da Millî Eğitim Bakanlığının uyguladığı Meslekî Eğitim Merkezi (MESEM) uygulaması gösterildi.
2016 yılından sonra Çıraklık Eğitim Merkezlerinin devamı niteliğinde olan MESEM uygulamasının 4+4+4 “eğitim” modeliyle birlikte eğitim sisteminin içine daha fazla entegre edildiği ve uygulamanın kitleselleştirilmiş bir “çocuk işçiliği“ne yol açtığı vurgulandı. MESEM kapsamında yaklaşık 1,5 milyon öğrencinin olduğu açıklanan raporda şu ifadeler yer aldı:
“1,5 milyon öğrencinin yaklaşık 300 binini ise 18 yaşın altındaki çocuklar oluşturuyor. Yani çocuk işçilik ‘bir gün okulda dört gün işyerinde eğitim alma’ uygulamasıyla meşrulaştırılıyor. MESEM aracılığıyla ortaokulu bitiren öğrencileri örgün eğitimden kopararak haftanın (resmi olarak) dört günü bedava işgücü olarak patronların sömürüsüne sunan MEB şimdi de yaz döneminde 'beceri geliştirme programı' adı altında 7. ve 8. sınıftan itibaren tüm öğrencilerin katılabileceği ‘zanaat atölyeleri’ açıyor. On şehirde -İstanbul, Ankara, İzmir, Erzurum, Konya, Mersin, Rize, Samsun, Sivas ve Şanlıurfa- 196 okulda başlatılacak pilot uygulamayla mesleki eğitim yaşı (12-13 yaşa) düşürülüyor.”
En çok ölüm İstanbul'da yaşandı
Raporda 2023-2024 eğitim-öğretim döneminde çocuk iş cinayetlerinin şehirlere göre dağılımı yapıldı. Buna göre yedi çocuk İstanbul’da, beş çocuk Şanlıurfa’da hayatını kaybetti.
Adana'da dört, Kocaeli’nde dört, Konya’da dört, Ankara’da üç, Kayseri’de üç, Çorum’da iki, Gaziantep’te iki, Hatay’da iki, Malatya’da iki, Manisa’da iki çocuk yaşamını yitirdi.
Adıyaman, Aksaray, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Batman, Bayburt, Bursa, Çanakkale, Diyarbakır, Düzce, Edirne, Elâzığ, Isparta, Karaman, Kilis, Kütahya, Mersin, Muğla, Niğde, Ordu, Şırnak ve Zonguldak’ta ise 25 "çocuk işçi" öldü.
2024-2025 eğitim öğretim yılı başlarken talepler
İSİG Meclisinin raporunda 2024-2025 eğitim-öğretim yılı başlarken çocuklarla ilgili talepler ise şöyle sıralandı:
- Çocuk işçilik yasaklanmalı, çocuk işçi çalıştıran patronlara en ağır cezalar verilmelidir.
- Eğitim tamamen parasız olmalı ve müfredat aklın ve bilimin ışığında yenilenmelidir. Tüm Türkiye çapında okullarda bir öğün yemek verilmeli ve yoksul çocukların ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmalıdır.
- MESEM’ler bir eğitim-öğrenim işlevi görmemektedir. MESEM’li çocuklar işi bedava ve ağır koşullarda çalıştırılarak öğrenmektedir. Bu anlamda MESEM’leri revize etmek imkansızdır. MESEM’ler kapatılmalı ve meslekî eğitim yeniden yapılandırılmalıdır.
- Beceri geliştirme programı adı altında hayata geçirilmeye çalışılan programlar iptal edilmelidir. Mesleki eğitim adı altındaki işçileştirme politikalarının 15 yaşın altına yayılması acilen engellenmelidir.
