Günümüzün televizyon kanallarında yerine "Anchorman (Enkırmen)" tarzında sunuculuğun yerleştirilmesiyle artık yok olmaya başlayan haber spikerliği ülkede uzun bir dönem sürdürüldü -ve hâlen bazı televizyon kanallarında sürdürülmeye çalışılıyor. Özellikle de TRT, kuruluşunda pek çok başarılı spikeri izleyiciyle buluşturdu; spikerlik mesleğinin temellerini attı. Eski TRT spikerleri yalnız spiker olarak değil, bir okul-eğitmen olarak da birçok yeni spikerin yetişmesine vesile oldu.
Peki haber sunumundaki ustalıkları, Türkçeyi ustalıkla seslendirmeleri ve kendilerine özgü tarzlarıyla Türkiye'nin medya tarihinde önemli bir yer edinen o spikerler kimlerdi? Meslekte hangi başarılarıyla tarihe geçmişlerdi?.. İşte unutulmaz TRT spikerlerinden bazıları:
Jülide Gülizar: Başarılı kariyer ve tarzıyla unutulmaz
TRT'nin ilk kadın haber spikerlerinden biri olan Jülide Gülizar, 1968 yılında başladığı TRT kariyerinde, habercilikteki titizliği ve zarif sunumuyla tanındı. Gülizar, özellikle soğukkanlı ve profesyonel duruşuyla birçok genç spikerin rol modeli oldu.
Gülizar, radyo ve televizyonda kadın olarak "ilk açık havada haber okuma", "ilk naklen yayın" ve "ilk röportaj" gibi birçok yeniliğe imza attı.
Yaklaşık 30 yıl çalıştığı TRT'den 1982 yılında emekliye ayrılan Gülizar, emeklilik döneminde de çok sayıda ajans ve yayın kuruluşunda yazar, muhabir ve eğitmen olarak görev yaptı.
Mesut Mertcan: İyi diksiyon, güçlü bir ses
1970 ve 1980'lerde TRT'nin simge isimlerinden biri olan Mesut Mertcan, sunuculuğa gençliğinde Adana’da gazino ve cambazhanelerde sunuculuk yaparak başladı. TRT’ye ilk adımını 1973’de attı. Uzun yıllar çalıştıktan sonra 12 Eylül 1980 askeri darbesinde, sabaha karşı radyoda “1 numaralı MGK bildirisini” okumak zorunda bırakıldı.
Mesut Mertcan, darbeden yıllar sonra 12 Eylül’de yaşadıklarını “Oradaydım” belgeselinde anlatmıştı. Mertcan, her zaman darbenin karşısında olduğunu ve o dönemin şartlarında bu bildiriyi sadece bir görev olduğu için okuduğunu belirtmişti.
1990’larda özel TV kanallarında çalışmaya devam eden Mertcan’ın 2001’de “Şimdi Şiirler” adıyla çıkardığı albüm çok sevildi.
Mesut Mertcan, güçlü sesi ve net diksiyonuyla tanınan, dinleyicilere güven veren bir figürdü.
Zafer Cilasun: İlklerin spikeri
1963 yılında TRT'nin açtığı spikerlik sınavını kazanarak Ankara Radyosu’nda haber spikeri olarak çalışmaya başlayan Zafer Cilasun, TRT'nin ilk televizyon yayını olan 31 Ocak 1968 tarihli yayında haber bültenini sunarak tarihe geçti. Cilasun’un ilk anonsu, Suudi Arabistan gezisinden dönen Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın Esenboğa Havalimanı'nda karşılanmasıydı.
Zafer Cilasun, 12 Mart (1971) muhtırası döneminde doktor olan kardeşi Uğur Cilasun’un tutuklanma haberini de televizyonda seslendirmek zorunda kalmıştı.
Gündüzleri Devlet Üretme Çiftliği'nde ziraat mühendisi olarak çalışıp akşamları da televizyonda haber sunan Cilasun, Türk televizyon haberciliğinin temellerini atan isimlerden biri olarak anılıyor.
Halit Kıvanç: Pele’yi keşfeden ilk gazeteci
Halit Kıvanç’ın 1955 yılında TRT’de radyo sunuculuğu ile başlayan yolculuğu spor spikerliğiyle devam etti. 1956’da gittiği Moskova’da oynanan ve Moskova Radyosu’nun özel yayını ile Türkiye’ye iletilen Fenerbahçe-Dinamo Moskova özel maçını sundu.
Olimpiyatlar ve birçok büyük uluslararası karşılaşmayı sundu. FIFA Dünya Kupası’nı televizyondan sunan ilk Türk spikerdi. On FIFA Dünya Kupası finalini radyo ve televizyondan nakletti. Brezilya millî takımının ilk defa dünya şampiyonu olduğu 1958 FIFA Dünya Kupası’nda daha sonra “Pele” olarak tanınacak efsanevi futbolcu Edson Arantes do Nascimento ile röportaj yaptı.
Henüz 17 yaşındaki Brezilyalı sporcunun Dünya Kupası’nda altı gol atmayı başarması üzerine Halit Kıvanç, “Pele’yi keşfeden ilk gazeteci” olarak hafızalara kazındı.
Halit Kıvanç, 1983’te Cumhurbaşkanlığı Kupası maçını sunarak aktif maç spikerliğini bıraktı.
2012 yılından itibarense NTV Radyo’da her pazar “Mikrofonda Halit Kıvanç” adlı radyo programını sundu. Ayrıca NTV televizyonunda pazar günleri Halit Kıvanç’la Ustalar, NTV Spor’da Futbol Bir Aşk adlı programları sundu.
Kıvanç, Türkiye’de futbol tarihi ve kültürü üzerine anılarını 2004’te “Futbol Bir Aşk” adlı bir kitap yayınladı.
Gülgün Feyman: Ekranların zarif yüzü
1980'lerin sonlarından itibaren TRT ekranlarında yer alan Gülgün Feyman, etkileyici sunum tarzı ve haberlere kattığı yorumlarla izleyicilerin sevgisini kazandı.
Üniversitesinden (Atatürk Üniversitesi) mezun olduğu ilde, Erzurum'da Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun (TRT) temsilciliğinde göreve başladı. Oradan da Ankara Radyosu'na tayin olarak Türk Müziği programı Hoş Sada’yı sundu. Dört yıl boyunca Ümit Aktan'la beraber "İyi Haftalar Türkiye" isimli sabah programı yaptı.
Uzun yıllar TRT haber merkezinde haber spikerliği yapan Gülgün Feyman, 1990 yılında özel televizyon kanallarının kurulmasıyla birlikte Star TV, Show TV, BRT, Flash TV gibi kanallarda da spikerliğe devam etti.
Feyman, aynı zamanda eğitmen olarak da yeni nesil spikerlerin yetişmesine katkıda bulundu.
Ali Kırca: Dinamik ve yenilikçi sunum
TRT'de başladığı kariyerine özel televizyon kanallarında devam eden Ali Kırca, haberciliğe getirdiği yenilikçi yaklaşım ve enerjik sunumuyla iz bırakmış bir diğer isim. Kırca, TRT'deki dönemi boyunca cesur ve tarafsız habercilik anlayışıyla tanındı.
Muhabir olarak başladığı TRT’de çeşitli görevlerde çalıştıktan sonra TRT Haber Dairesi Başkanlığına yükseldi. "Yurttan-Dünyadan" ve "32. Gün" programlarını hazırlayıp "Açık Oturum" programını yöneten Kırca, önde gelen liderlerle yaptığı röportajlar sayesinde kariyerinde ilerlemeler sağladı.
1992 yılında TRT'den emekli olarak yurt dışına gitti. 1992-1993 yılları arasında Star'da yurt dışından "40. Paralel" programını sundu. 1993 yılında Türkiye’ye döndü ve atv Haber Dairesi Başkanı oldu. 1994'te atv Ana Haber Bülteni'ni sunmaya başladı. 1994'te yayına giren "Siyaset Meydanı" programıyla hatırlanıyor en çok.
Not: Hem radyo hem de televizyon alanında mesleğe emek vermiş, mesleğin temellerini atmış TRT kökenli birçok spiker var. Bu çalışma artık günümüzde "enkırmen" tarzı sunumla ya da diksiyon eğitimi eksikliği nedeniyle içi boşaltılan spikerlikte bir prototip sunması amacıyla da hazırlandı.