Türklerin tarih boyunca geniş bir coğrafyada etkili olduğu, çeşitli medeniyetlerle etkileşimde bulunarak güçlü devletler kurduğu bilinmektedir. Kadim Türk milletinin ilk yaşadığı topraklar, Türklerin kültürel ve tarihsel köklerinin anlaşılması açısından büyük önem taşır. Bu bölgeler, Türklerin tarihsel süreçteki göçleri, yerleşim yerleri ve kültürel miraslarının izlerini barındırmaktadır.
İşte Türklerin ilk yaşadığı bu topraklara dair detaylı bir inceleme:
1. Hakasya
Hakasya, Orta Sibirya’nın güneyinde, dağlarla çevrili bir bölgedir. Soğuk iklimi ve doğal koruma avantajları, bu bölgenin kadim Türk toplulukları için yaşanabilir bir yer haline gelmiştir. Yenisey Yazıtları, bu bölgedeki Türk tarihi hakkında önemli bilgiler sunar. Kırgızlar, Çin kaynaklarında “Hıgısı” olarak geçerken, daha sonra Hakas ismini almış ve Hakas Türkleri olarak tanınmıştır. Bugün Hakasya, çoğunlukla Ruslar tarafından yaşansa da Hakas Türkleri, kültürlerini ve dillerini korumaya devam etmektedir.
2. Moğolistan
Moğolistan, Türklerin tarih boyunca izlerini bıraktığı bir diğer önemli bölgedir. Ötüken, Türkler için kutsal bir yer olup, Gök Tengri’ye yakınlığı nedeniyle cenaze merasimleri burada yapılırdı. Orhun Tola Irmağı çevresinde eski Türk yazıtları ve balballar bulunmaktadır. Moğolların egemenliğinde olan bu topraklarda, Hotonlar, Duhalar, Tuvalar ve Kazaklar gibi Türk kökenli topluluklar yaşamaktadır.
3. Doğu Türkistan
Doğu Türkistan, günümüzde Uygur Türkleri tarafından yaşanan bölgenin ötesinde, Orta Asya’nın genel adıdır. İpek Yolu bu bölgede önemli bir ticaret yolu olarak yer alır. Hunlar, Göktürkler ve Uygurlar gibi büyük Türk devletleri bu bölgede hüküm sürmüş, şehirler kurarak yerleşik hayata geçiş yapmıştır. Çinlilerin istilalarına rağmen Uygur Türkleri, dil ve kültürlerini korumaya devam etmektedir.
4. Kazakistan
Kazakistan, MÖ 3 binlerden itibaren kesin bir Türk yurdu olarak kabul edilir. Hun İmparatorluğu’nun ardından Akhunlar, Avarlar ve Kanglılar bu bölgede yaşamıştır. Günümüzde Türkistan şehrinde bulunan Hoca Ahmet Yesevi Türbesi, Kazakistan’ın tarihî mirasından biridir. Moğolların egemenliğine girdikten sonra, Kazak Hanlığı ile Kazak kimliği yeniden canlanmıştır. 1991 yılında bağımsızlık ilan eden Kazakistan, modern bir Türk Cumhuriyeti olarak varlığını sürdürmektedir.
5. Özbekistan
Özbekistan, Orta Asya’nın önemli bir Türk yurdudur. 6. yüzyılda Göktürk Kağanlığı’nın parçası olmuş, ardından Karahanlılar ve Moğolların egemenliğine girmiştir. Özbekistan’ın tarihi, Ali Kuşçu ve İbn Sina gibi önemli âlimlerin yetişmesine ev sahipliği yapmıştır. Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle birlikte 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Özbekistan, günümüzde kültürel mirasını korumaya devam etmektedir.
6. Kırgızistan
Kırgızistan, adını en eski Türk boylarından birinden alır. Ülke, çok sayıda Türk kalıntısı ve tarihî yapılar barındırmaktadır. Tanrı Dağları, ülkenin doğal güzellikleri arasında yer alır. Manas Destanı gibi zengin kültürel mirasa sahip olan Kırgızistan, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiş ve bağımsız Türk Cumhuriyetleri arasında yerini almıştır.
7. Türkmenistan
Türkmenistan, Hazar Denizi’nin doğusunda yer alır ve büyük bir kısmı çöllerle kaplıdır. 8. ve 9. yüzyıllarda İslam’ın etkisiyle Karahanlılar ve Gazneliler’in yönetimine girmiştir. Selçuklular döneminde önemli bir merkez olan bölge, Moğollar tarafından ele geçirilmiş ve uzun süre göçebe Türkmenlerin yerleşim yeri olmuştur.
8. Afganistan
Afganistan’ın kuzeyi, tarih boyunca Türklerin yaşadığı topraklar arasında yer alır. Yüeçiler ve Akhunlar gibi Türk toplulukları burada yaşamış, Göktürk Devleti bu bölgeyi ele geçirmiştir. Özbekler, Kırgızlar ve Hazara gibi Türk kökenli etnik gruplar hala Afganistan’da yaşamaktadır.
9. Kuzey ve Orta Çin
İç Moğolistan, tarihin erken dönemlerinde Türk yurdu olmuştur. İlk Hunların yaşadığı bölge, Tabgaç Devleti, Gök Türkler ve Uygurlar tarafından egemenlik altına alınmıştır. Moğolların istilalarıyla kültürel değişim yaşanan bu bölge, günümüzde İç Moğolistan olarak anılmaktadır.
10. İran
İran’ın kuzeydoğusuna Türklerin göçü, 7. yüzyılda başlamış ve 11. yüzyılda Selçuklular tarafından bölgenin büyük kısmı egemenlik altına alınmıştır. Moğolların istilalarından sonra, Azerbaycan Türkleri bölgede çoğunluğu oluşturmuş ve kültürel etkilerini sürdürmüştür.
