TURGAY KILIÇ
Uluslararası araştırma şirketlerinden Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması (TTGSA), Kredi ve Kayıt Bürosu’nun (KKB) son 5 yıldır Frankfurt School Of Finance & Management ile yaptığı araştırmaya 28 ilden 1075 çiftçi katıldı. Araştırma verilerinde çıkan sonuçlarda, çiftçilerin tek gelir kaynağı olan tarımın artık yeterli olmadığını gösterirken çiftçinin yaş ortalamasının ise arttığı ortaya çıktı. Veriler ışığında “Vahim bir tablo” diyerek çiftçinin geçinmek için ek iş imkanı aradığı süreci gazetemize değerlendiren İzmir Ziraat Mühendisleri Odası (İZMO) Başkanı Dr. Hakan Çakıcı, “Tarım sektörü, artık küçük çiftçi için bir gelir kapısı değil” dedi.
Çiftçilerde yaş ortalaması artıyor
TÜİK ise enflasyonun yıllık yüzde 75,45, aylık ise yüzde 3,37 olduğunu açıklarken ekonomistler ise alım gücünün düşmesinin ana sebebini enflasyona bağlıyor.Enflasyon verilerinin giderek alım gücünü yıktığı dönemde çiftçiler, tek gelir kaynağı tarımın mutfağını doldurmaya yetmediğinden yakınıyor. Çiftçiler ise bu durum karşısında tarımdan uzaklaşıyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) verilerinde ise çarpıcı detaylar var. Tarım arazilerinde çalışan çiftçilerin yaş ortalamasının arttığına yönelik bir araştırma verisini sunan TZOB, kayıtlı 5 milyon 162 bin çiftçinin yaş ortalamasının 2023 yılında yüzde 55,1 oranında arttığını söylüyor. Bu da tarım sektöründe gençlerin değil, yaşlı nüfusun çoğunlukta olduğuna işaret ediyor. Dr. Çakıcı, tarım sektöründe yaş ortalamasının ortaya çıkan verilerinden daha fazla olduğuna değinerek “Çiftçilerin yaş ortalamasının yüzde 55,1 olması çok düşük bir rakam. Oysaki bazı araştırma verilerinde bu oran yüzde 60’ı da geçiyor. Tabii ki gerçek şu ki, gençler geleneksel ve doğal tarımdan uzaklaşıyor, gençler toprakla uğraşmaktan yana değil” sözlerini dile getirdi.
20 dekarı olan küçük çiftçidir
Dr. Çakıcı, 20 dekarlık tarım arazisi olan bir çiftçinin küçük çiftçi olduğuna işaret ederek “Tarım, küçük çiftçilerin artık gelir kapısı olmaktan çıktı. Daha büyük arazilerin olduğu çiftçiler bu işi sektörde iş yapabiliyor. Sulu tarım yaparken birkaç ürün alma ihtimalleri de doğuyor. Bu kişiler tarımın yanında hayvancılık da yapıyorsa, tarım sektöründe istenileni alabiliyorlar. Ama Türkiye’de ortalama 20 dekarı olan çiftçi, büyük bir çiftçi değildir. Bu bir de parçalar halinde yer alıyor, orada ekonomik döngü oluşmaz. Sulu tarımın eksikliği de yine o çiftçiyi fena sarsar. Çiftçinin başka ir yerden gelir elde etmesinden ziyade, artık çiftçilikle geçinmenin mümkün olmadığı da söyleyebilirim. Çoğu kişi de bu sebepten arazisini satıyor. Ek iş yapmak zorunda kaldığında ise bir ayağı tarlada, bir ayağı da şehirde oluyor” ifadesini kullandı.
Şehirli tarım
Dr. Hakan Çakıcı, tarıma yeni bir boyutun daha gün yüzüne çıktığını anlattı. Kentte yaşayanların kırsal bölgelerde tarım arazisi satın alırken toprağını ekip biçen ve bir ayağı da kentte olan çiftçinin ‘şehirli tarım’ı doğurduğuna işaret eden Çakıcı, “Kemalpaşa’da tarım yapanlar için ‘gerçek çiftçi’ diyemeyebiliriz. Onlar aslında şehirli insanlar. Şehir içinde tarımla uğraşan çiftçinin bir ayağı ise burada, diğer ayağı ise tarım yaptığı yerde. Dahi kırsal bölge olarak Ödemiş’in köylerine gittiğinizde kırsal köy hayatını görebilir, gerçek çiftçiyi bulabilirsiniz. Pek çok kişinin aileden kalma kiraz bahçesi var. Bu kişiler de çiftçi kayıt sistemine de kayıtlı olduğundan çiftçi sayılıyor. Buna da şehirli tarım deniyor. Çok genel anlamda baktığımızda gelirler düştükçe tarımdan kopuş da söz konusu” diyor.
Hayvan sayısında düşüş
KKB’nin bir diğer araştırmasında ise hayvan sayıları bulguları bulunuyor. 2020’de işletme başına hayvan sayısının ortalama süt inekçiliğinin 2022’de 24, 2023’te 21’e kadar düştüğünü gösterildi. Bir diğer bilgi ise sığır besiciliği. Trendi yakalamış besi sığırının 2020’deki sayısı 51 iken, 2023’te bu sayı 44’e geriliyor. Araştırma verilerinde tarım sektöründe çalışanların yaş ortalaması artarken hayvanların sayısı da aynı oradan düşüyor. Bu sayede gençlerin tarımdan uzaklaşıp tarım arazilerinin boş kaldığına yönelik belirtiler artıyor.
Çakıcı, besiciliğin İzmir bölgesinde geliştiğine işaret ederek “Besi hayvanları için yem maliyetlerinin yüksekliğinden olumsuz etkisi yaşanıyor. Haliyle et ithali de bunun diğer büyük etkeni” söylemine yer verdi.
Çiftinin asıl sorunu
1075 çiftçinin katıldığı anket araştırmasında, çiftçilerin asıl sorunun ekonomik olduğu görülüyor. KKB’nin raporunda, çiftçilerin yüzde 97’sinin üretim sonrası en büyük kaygısının hasadını yaptığı ürünün belirlediği fiyata satamadığı üzerine konuşan Çakıcı, “Çiftçi kendi tarım arazisinde kendini zorlayan bütçeyle ektiği ürünü, tüketiciye gelene kadar zararına satıyor. Haliyle çiftçi tarımdan uzaklaşıyor, uzaklaşamayanlar da geçinemiyor. Küçük ölçekli tarım arazisiyle geçinemeyen çiftçiler, farklı iş sektörlerine yönelmek zorunda kalıyor” dedi.
