Özkan Pekçalışkan- Yaygın bir antik söylenceye göre Mısır kralı, Bergama Kütüphanesi'nin İskenderiye Kütüphanesi'ni geçmemesi için Anadolu'ya papirüs ihracını yasakladı. Kağıtsız kalan Bergama'nın Kralı II. Eumenes yeni bir kağıt icat edecek olana büyük ödüller vaat etti. O zamanki kütüphane müdürü Krates, oğlak derilerini işleyerek, yazı yazılabilecek hale getirdi ve krala sundu. Parşömen M.Ö. II. yüzyıldan başlayarak Bergama'dan bütün dünyaya yayıldı. IV. yüzyıla kadar papirüs ve parşömen birlikte kullanıldı, ancak daha sonra parşömen XII. yüzyıla kadar tek yazı aracı olarak kültürü sonraki yüzyıllara taşıdı. Gerektiği gibi işlendiğinde her iki yüzüne de yazılabilmesi, neredeyse yırtılmaması, yanmaması, olağanüstü dayanıklılığı, hat ve tezhip sanatına uygunluğu, üstündeki yazıların okunmasının gözü yormaması, hayvanların yaşadığı her yerde üretiliyor olması gibi birçok avantajı düşünüldüğünde, şaşırtıcı olan parşömenin, papirüsün yerini alması değil, bunun niye bu kadar uzun sürmüş olmasıdır. Bunun en akla yakın yanıtı parşömen yapımının zaman içinde birçok deneme ve yanılmanın ardından mükemmelleşmesi olabilir. Parşömen hala günümüzde değişik şekillerde kullanılmaktadır.
1500 yıllık parşömen dün yazılmış gibi
Bugün hala parşömen yapımını bir bilimden ziyade bir sanat olarak görmek gerekiyor. Mağara duvarı, kil tablet, mermer, balmumu tablet, papirüs, kağıt, bilgisayar ekranıyla karşılaştırıldığında kaliteli bir parşömen insanlığın kullandığı en mükemmel yazı malzemesidir. Bazen 40 yıl önce yazılmış bir kağıt üzerindeki yazı zor okunurken, 1500 yıllık parşömenler sanki dün yazılmış duygusu uyandırıyor. Kağıda oranla daha pahalı olması nedeniyle bugün sadece sanatsal amaçlarla kullanılan parşömenin tekrar Bergama'da üretilmesi, sergilenmesi, turistik ve hediyelik objelerin tasarımı, imali ve pazarlanması, kısacası doğum yeri Bergama'yla ilişkisinin yeniden tesisi ve tüm ülkede yaygınlaştırma çalışmaları devam ediyor.
İlk Kur'anlar da parşömene yazıldı
Müslümanlığın ortaya çıktığı zamanlarda yazı malzemesi olarak neredeyse sadece parşömen vardı. Dolayısıyla ilk Kuranlar da parşömene yazıldı. Bunların en güzel örneklerinden olan ve Hz. Osman'ın olduğu düşünülen kuran Topkapı Sarayı'nda sergileniyor ve yeniliğiyle izleyenleri hayrete düşürüyor. Papirüsten parşömene geçişte olduğu gibi, parşömenden kağıda geçiş de yavaş oldu. 15. yüzyılda Gutenberg matbaayı icat etti ve ilk olarak 140 adet İncil bastı. Bunlardan 35 adeti parşömene basıldı. Bir Gutenberg İncili için yaklaşık 300 adet oğlak derisi harcandı. Yani Gutenberg toplamda 35 İncil için 10 binden fazla oğlak derisi kullandı. Magna Carta'nın orijinali de yine parşömen üzerinedir. Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nin aslı parşömen üzerine yazıldı. İngiliz Parlamentosu bugün hala kararlarını iki nüsha halinde parşömene yazıyor.
Parşömen nasıl yapılır?
Parşömen yapmak için deri kirece yatırılarak kıllarından arındırılır, fazla et ve yağları alındıktan sonra gerilerek kurutulur. Yazım için hazırlamak üzere değişik malzemelerle zımparalanır. Her işlemi tekrar etmek sonuçta elde edilecek parşömenin kalitesini arttırmaya yarar. Son olarak üründe derinin orijinal dokusu gayet açık görülebildiğinden hiç bir parşömen diğerinin aynı değildir.
Parşömen Bergama'da mükemmelleştirildi
