24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde imzalanan Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası alandaki bağımsızlığını ve egemenliğini pekiştiren kritik bir dönüm noktasıdır. Bu antlaşma, Türkiye'nin sınırlarını belirleyerek toprak bütünlüğünü uluslararası alanda güvence altına aldı ve Osmanlı döneminin kapitülasyonları gibi engelleri ortadan kaldırdı. Aynı zamanda, azınlık haklarını koruyarak ve Boğazlar üzerindeki egemenliği belirleyerek ülkenin stratejik ve ekonomik güvenliğini sağladı. Lozan Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı'nın ve Cumhuriyet’in uluslararası tanınmasını sağlayarak, Türkiye’nin modernleşme sürecinin temel taşlarını oluşturdu.
Sınırlar ve egemenlik
Antlaşma, Türkiye'nin sınırlarını kesin bir şekilde belirledi ve ülkenin toprak bütünlüğünü uluslararası alanda garanti altına aldı. Özellikle Ege Adaları, Batı Trakya ve Doğu Anadolu gibi stratejik bölgelerin Türkiye’ye ait olduğunu tescilledi. Ayrıca, Ermeni ve Kürt sorunlarına ilişkin düzenlemeler yapıldı, ancak Kürtlerle ilgili kapsamlı bir çözüm getirilmedi.
Kapitülasyonların kaldırılması
Lozan Antlaşması ile Osmanlı döneminde yabancı devletlere tanınan kapitülasyonlar kaldırıldı. Bu, Türkiye'nin ekonomik bağımsızlığını sağlamış ve yabancı müdahalelerini sınırlamıştır. Kapitülasyonların kaldırılması, Türkiye'nin uluslararası ticarette eşit şartlarda rekabet etme ve kendi iç hukuku çerçevesinde düzenlemeler yapma hakkını elde etmesini sağladı.
Azınlık hakları
Antlaşma, Türkiye'deki azınlıkların kültürel ve dini haklarını koruyan düzenlemeler getirdi. Rum, Ermeni, Yahudi gibi azınlık gruplarının eğitim ve dini yapıları koruma altına alındı. Ayrıca, azınlık haklarının korunması, Türkiye’nin uluslararası toplum tarafından denetlenmesini ve bu haklara saygı gösterilmesini sağladı.
Boğazlar ve uluslararası statü
İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın uluslararası sularda serbest geçiş hakkı tanındı, ancak Türkiye'nin boğazlar üzerindeki egemenliği ve güvenliği sağlandı. Bu durum, Türkiye’nin stratejik önemini artırdı ve uluslararası güvenlik işbirliklerinde önemli bir rol oynadı.
Nüfus mübadeleleri
Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan nüfus mübadelesi, 1923’teki Lozan Antlaşması ile netleşti. Yaklaşık 1.2 milyon Müslüman Türk ve 1.1 milyon Ortodoks Yunanlı, iki ülke arasında yer değiştirdi. Bu mübadeleler, demografik ve sosyal değişimlere yol açarak yeni sosyal ve ekonomik yapılar oluşturdu.
Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti’nin modernleşme sürecinde kritik bir dönüm noktasıdır. Ülkenin uluslararası alandaki bağımsızlığını ve egemenliğini pekiştiren bu antlaşma, ekonomik, siyasi ve sosyal alanlarda köklü değişiklikler getirmiştir. Türkiye’nin uluslararası diplomasideki başarısını ve iç politikadaki istikrarını sağlayan Lozan Antlaşması, modern Türkiye’nin temel taşlarından biri olarak tarihsel önemini korumaktadır.
