Her yıl dünya genelinde binlerce insanı hayatından eden mezotelyoma, asbest maruziyeti sonucu ortaya çıkan nadir ancak oldukça agresif bir kanser türü olarak biliniyor. Türkiye’de, 2011 yılında yasaklanan asbestin, özellikle inşaat, otomotiv, gemi yapımı gibi sektörlerde yaygın olarak kullanılması nedeniyle, mezotelyoma riski hala büyük bir tehdit oluşturuyor. Asbeste maruz kalan bireylerde kanserin gelişmesi 10 ila 50 yıl arasında değiştiği için, birçok hasta bu süreçte doğru teşhis alamıyor ya da geç kalınmış bir aşamada teşhis ediliyor.
Bu konuda uluslararası tıp literatüründe önemli bir yere sahip olan Türkiye’de, Prof. Dr. İzzettin Barış önderliğinde yapılan araştırmalar, çevresel asbest maruziyetinin mezotelyomaya neden olduğunu ortaya koymuştur. Türk Toraks Derneği de 26 Eylül Mezotelyoma Farkındalık Günü kapsamında, bu tehlikeye karşı toplumu bilinçlendirme ve önlem alma çağrısı yapıyor.
Mezotelyoma nedir?
Türk Toraks Derneği Torasik Onkoloji Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Tuncay Göksel, mezotelyomanın en yaygın nedeninin asbest maruziyeti olduğunu belirtiyor. Asbest; ısıya, suya ve kimyasallara dayanıklı, lifli bir yapı sergileyen doğal bir mineral. Türkiye’de özellikle kırsal alanlarda yalıtım amaçlı kullanılmış olan asbest, akciğer zarı üzerinde kansere yol açan etkileriyle biliniyor.
Göksel, "Asbest, yıllarca inşaat, otomotiv ve gemi yapımı gibi alanlarda yaygın olarak kullanılmıştır. Ancak bu sektörde çalışanlar genellikle maruz kaldıkları tehlikenin farkında olmuyor. Akciğer zarında gelişen mezotelyoma, semptomlar ortaya çıktığında genellikle ileri aşamalardadır" diye belirtti.
Asbest riski yeniden artıyor
Asbest, sadece mesleki alanlarda değil, aynı zamanda kentsel dönüşüm ve deprem sonrası binaların yıkımı sırasında da büyük bir tehdit oluşturuyor. Prof. Dr. Göksel, bu sürece dikkat çekerek, asbestli binaların düzensiz yıkımı sonucu asbest liflerinin havaya karışarak, geniş bir kitleyi tehdit ettiğini vurguladı. "Deprem sonrası yıkılan binalarda ve kentsel dönüşüm alanlarında, kontrolsüz yıkımlar asbestin atmosfere yayılmasına neden oluyor ve halk sağlığı açısından büyük bir risk oluşturuyor. Bu nedenle, eski binaların yıkımı öncesinde mutlaka asbest analizlerinin yapılması ve güvenlik protokollerinin uygulanması şart" diye konuştu.
Asbestin tehlikesi ve Türkiye'deki yasaklar
Asbestin mezotelyomaya neden olduğu bilimsel olarak kanıtlandığı için, Türkiye’de asbestin her türlü ticari kullanımı 2010 yılından itibaren yasaklanmıştır. 29 Ağustos 2010’da Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelikle asbest içeren ürünlerin üretimi, piyasaya arzı ve kullanımı durdurulmuştur. Ayrıca, 2013 yılında yayımlanan “Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” ile asbest maruziyetini önlemek ve işçilerin sağlık risklerini azaltmak adına önemli düzenlemeler getirilmiştir.
Mezotelyoma belirtileri ve tedavi yöntemleri
Mezotelyomanın belirtileri genellikle akciğer zarında sıvı birikmesi, göğüs ağrısı, nefes darlığı, inatçı öksürük, kilo kaybı ve yorgunluk gibi semptomlarla başlar. Ancak bu belirtiler, hastalığın erken evrelerinde pek fark edilmez ve bu da hastalığın ileri safhalarda teşhis edilmesine yol açar. Tanı genellikle biyopsi ile konulur. Erken teşhis, tedavi sürecinde hayatta kalma şansını artıran en önemli faktördür.
Tedavi seçenekleri arasında cerrahi müdahale, kemoterapi ve radyasyon terapisi yer alırken, immünoterapi ve hedefe yönelik tedaviler gibi yeni tedavi stratejileri de umut vaat etmektedir. Ayrıca, plöredez (akciğer zarına “TALK” yöntemiyle pudralama) gibi yeni teknikler de uygulanmaktadır. Tedavinin, deneyimli ve uzman merkezlerde yapılması önem arz etmektedir.
Mezotelyomadan korunma yolları
Asbest maruziyetinin önlenmesi, mezotelyoma riskini en aza indirmenin en etkili yoludur. Türk Toraks Derneği Merkez Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Tamer Altınok, korunma yollarına dikkat çekerek, "Asbest içeren malzemelerle çalışan kişilerin koruyucu ekipman kullanması büyük önem taşıyor. Ayrıca eski binaların kontrollü yıkımı ve asbest analizlerinin yapılması, toplumsal riski azaltmak için şarttır" dedi.
