Türk felsefesinin önemli isimlerinden biri olan Teoman Duralı, özellikle insanın değerini ve anlamını savunan derinlemesine bir düşünceye sahipti. Şaban Teoman Duralı'nın felsefesini ve merak edilen hayat hikayesini sizler için derledik.
Teoman Duralı kimdir?
7 Şubat 1947 yılında Zonguldak’ta doğan Teoman Duralı, Türk filozof ve akademisyendir. Dilbilim, biyoloji felsefesi, felsefe tarihi, savaş felsefesi ve siyaset felsefesi gibi alanlarda çok sayıda makalesi ve kitapları bulunmaktadır. Teoman Duralı ile Felsefe Söyleşileri isimli programla da bilinmektedir.
Şaban Teoman Duralı’nın babası Sabih Duralı Langaza’da dünyaya gelmiştir. Babasının babası, Langaza'da ağır ceza reisi, babasının dedesi ise Gümülcine müftüsü olarak görev yapmıştır. Teoman Duralı, ilkokulu Zonguldak’ta, ortaokul ve liseyi TED Ankara Kolejinde bitirmiştir. 1973 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin felsefe bölümünden mezun olmuştur.
Teoman Duralı eğitim hayatı
Teoman Duralı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde öğrenciyken Nermi Uygur’un teklifiyle 1975 yılında mezun olduğu bölümde asistan olarak göreve başlamıştır. 1977 yılında biyoloji felsefesi hakkındaki teziyle felsefe doktoru unvanı almıştır. 1978 yılında NATO bursu ile Paris’te biyoteknoloji seminerlerine katılım göstermiştir. Mayıs 1982’de yardımcı doçent, Ekim 1982’de biyoloji felsefesi üzerine yazdığı tezle doçent olmuştur. 1985 yılında ABD Pennsylvania State University’de tamamladığı Kant’ın A Priori Bilgi İstidadı başlıklı çalışmasının ardından 1988’de profesör olmuştur. 1992-1993 yıllarında Malezya Uluslararası İslam Üniversitesinde, 1994 ve 2003 yıllarında Viyana Üniversitesi bilim felsefesi bölümünde, 1995-1997 ile 1999 yıllarında Kuala Lumpur’da International Institute Of Islamic Thought and Civilisation’da misafir öğretim üyesi olarak bulunmuştur. 1996 yılında İstanbul Üniversitesi araştırma fonunun mali desteğiyle Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde araştırma gezisinde bulunmuştur.
Duralı, felsefe alanındaki saygın konumu nedeniyle, Yeni Şafak, Altınoluk, Gerçek Hayat gibi gazete ve dergilerde de yazılar yazmıştır. Öyle ki, "Evrim teorisi İslam'la çelişmez" biçiminde bir görüşü savunmasına rağmen, Türkiye’nin en önde gelen evrim karşıtlarından Fethullah Gülen’e yakınlığı ile bilinen Zaman Gazetesi’nde yazılar yazmış, Mehtap TV’de programlar yapmıştır.
Bir dönem Kırklareli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesinde dekanlık yapmıştır. Fakültenin felsefe bölümünü kurmuştur. Bülent Ecevit Üniversitesi senatosunun 2016 yılında aldığı karar uyarınca Teoman Duralı’ya verilen fahrî doktorluk payesinin takdim töreni, Sezai Karakoç Kültür Merkezi’nde yapılmıştır.
Teoman Duralı ölümünden önce İstanbul Üniversitesi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi ve İbn Haldun Üniversitesinde felsefe bölümlerinde ders vermekteydi. Ayrıca Kutadgubilig felsefe-bilim araştırmaları dergisinin yayın yönetmenliğini de yapmaktaydı. Türkiye Bilimler Akademisi şeref üyesi olan Teoman Duralı, İngilizce, Fransızca, Almanca, Latince, Yunanca, İtalyanca, Felemenkçe, İspanyolca, Rusça, Malayca dillerini bilmekteydi. Duralı ölümünden kısa bir süre öncesine kadar TRT 2 ekranlarında Felsefe Söyleşileri başlıklı bir programı yapmaktaydı.
Teoman Duralı neyi savunur?
Şaban Teoman Duralı’nın düşünceleri yol gösterici niteliktedir. Duralı’ya göre; felsefe-bilim, dayanağını mantık, kültür, fizik ve metafizik çalışmalar, canlılık, evrim, ahlak gibi pek çok alandan alan, tek boyutlu düşünülemeyecek kadar kapsamlı bir çabanın ürünüdür. Duralı, felsefe bilimin özünün Aristoteles'in felsefe-bilim anlayışında gizli olduğuna işaret eder. Descartes sonrası Batı düşüncesinde, özellikle üzerinde durmuş olduğu İngiliz Yahudi Medeniyeti zihniyetinde ise, bir değer varlığı olan insanın insan olma özelliğinin çıkarılmasıyla felsefe-bilimin sekteye uğrama durumu söz konusudur. İnsanın 'can' denilen ruhani yönü kendinden alınırsa geriye sadece maddi yönü kalır. Felsefe-bilimin yapılabilmesinde, hatta bir ilim, bir bilim yapılabilmesinin temelinde insana verilen değer yatar. Duralı, felsefe-bilim yapılabilmesi için Descartes sonrası Batı düşüncesinin dayattığı makine insanın yerini, tekrar insanın değerli olduğu bir düzene bırakması gerekliliğini savunur. Bu açıdan felsefe-bilim anlayışının ve insana özgü değerlerin yeniden inşasını önemser.
Teoman Duralı ölüm nedeni
Teoman Duralı evli ve iki çocuk babası olan Duralı, 6 Aralık 2021 yılında İstanbul’daki evinde kanser nedeniyle yaşamını yitirdi. 7 Aralık 2021 tarihinde Fatih Camii’nde ikindi vaktinde kılınan cenaze namazının ardından, Aşiyan Mezarlığı’ndaki aile kabristanına gömüldü.
