Türkiye ekonomisinin büyüklüğünü ve uluslararası alandaki yerini belirlemek için kullanılan Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) hesaplamaları, cari fiyatlar ve satın alma gücü paritesi (SGP) gibi iki farklı yöntemle yapılıyor. Ancak, bu hesaplamalar, özellikle enflasyon ve dolar kuru arasındaki farklar nedeniyle bazı ülkelerde yanıltıcı sonuçlar verebilir. Türkiye, bu ülkeler arasında dikkat çeken bir örnek olarak öne çıkıyor.
Dolar kuru ve enflasyonun GSYH üzerindeki etkisi
Türkiye'de GSYH, cari fiyatlarla (CF) hesaplandığında, yıllık ortalama dolar kuru üzerinden dolara çevrilir. Ancak bu çevirme işleminde dolar kurunun piyasa fiyatını yansıtıp yansıtmadığı büyük önem taşır. Eğer dolar kuru, enflasyon oranının altında tutulursa, dolar cinsinden GSYH olduğundan daha yüksek görünür. 2023 yılında Türkiye'nin ortalama enflasyonu %67,5 iken, dolar kuru 23,5 olarak kaydedildi. Bu durumda Türkiye'nin GSYH'si 1.119 milyar dolar olarak hesaplanırken, dolar kuru enflasyon oranında artsaydı bu rakam 952 milyar dolara gerileyecekti.
Kayıt dışı ekonomi ve GSYH hesaplamaları
Türkiye'deki kayıt dışı ekonomi, GSYH hesaplamalarında önemli bir eksiklik yaratıyor. Eğer ekonomide %25 kayıt dışılık varsa, GSYH %25 eksik hesaplanıyor demektir. Ancak, dolar kurunun enflasyonun altında tutulması, bu eksikliğin dolaylı olarak giderilmesine yol açabilir. 2023 yılında Türkiye'nin gerçek GSYH'si, kayıt dışı ekonomi hesaba katıldığında 1.190 milyar dolar olacaktı.
Satın alma gücü paritesi (SGP) ve Türkiye'nin durumu
GSYH, sadece cari fiyatlarla değil, aynı zamanda satın alma gücü paritesi (SGP) ile de hesaplanır. SGP, bir ülkedeki mal ve hizmetlerin ABD veya OECD gibi baz alınan ülkelerdeki fiyatlarla karşılaştırılmasıyla hesaplanır. Türkiye, 2023 yılı itibarıyla, GSYH CF'ye göre dünyada 18'inci sırada yer alırken, SGP'ye göre 11'inci sırada bulunuyor. Ancak, düşük ücretler ve hizmetler sektörünün düşük fiyatlanması nedeniyle SGP'ye göre GSYH, gerçekte olduğundan yüksek görünebilir.
