Kuzey Makedonya'da, 2001'de meydana gelen iç karışıklıkları sonlandıran Ohri Çerçeve Anlaşması'nın (OÇA) imzalanmasının üzerinden 23 yıl geçti.
Anlaşmanın amacı neydi?
Kuzey Makedonya’daki iç karışıklıkları sonlandırmak amacıyla imzalanan Ohri Çerçeve Anlaşması, 13 Ağustos 2001 tarihinde kabul edildi. Anlaşma, ülkenin etnik grupları arasındaki gerilimleri azaltmak ve uzun vadeli barışı sağlamak için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. 2001 yılında Kuzey Makedonya'da patlak veren etnik çatışmalar, uluslararası müdahaleler ve arabuluculuklar sonucunda Ohri'de yapılan görüşmelerle çözüldü. Etnik Arnavutlar ve diğer etnik grupların temsilcileri arasında yapılan bu anlaşma, ülkenin pek çok sorunu için kapsamlı bir çözüm sundu.
Uygulama sürecinde karşılaşılan zorluklar nelerdi?
Ohri Çerçeve Anlaşması’nın uygulanması sırasında çeşitli zorluklarla karşılaşılmıştır:
- Anlaşmanın uygulanması sırasında etnik gruplar arasında gerilimler ve çatışmalar yaşanmış, bu durum reformların hayata geçirilmesini zorlaştırmıştır.
- Gereken yasal ve kurumsal reformların tamamlanması zaman almış, bazı bölgelerde bu reformlar etkin bir şekilde uygulanmamıştır.
- İç karışıklıkların sona erdirilmesinin ardından, siyasi istikrarın sağlanması konusunda zorluklar yaşanmıştır.
Çözüm önerileri nasıldı?
- Etnik gruplar arasında anlayış ve iş birliğini artırmak için eğitim ve bilinçlendirme programlarının güçlendirilmesi önemli oldu.
- Yasal ve kurumsal reformların etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak için bağımsız denetim mekanizmaları kurulması gerekti.
- Anlaşmanın uygulanması sürecinde uluslararası desteklerin devamı, özellikle teknik ve mali yardımların sağlanması faydalı olacaktı.
Bölgedeki diğer ülkelerde nasıl etkili oldu?
Ohri Çerçeve Anlaşması, sadece Kuzey Makedonya’da değil, aynı zamanda Balkanlar’daki diğer ülkelerde de etkili olmuştur:
- Anlaşma, Balkanlar’daki diğer ülkelerdeki etnik çatışmaların çözümüne dair bir model oluşturmuş, Bosna-Hersek ve Kosova gibi ülkelerde benzer reformların uygulanmasına ilham vermiştir.
- Bölgedeki genel siyasi istikrarı desteklemiş ve Kuzey Makedonya’nın komşu ülkelerle ilişkilerini geliştirmiştir.
- Anlaşma, uluslararası iş birliği ve arabuluculuk süreçlerinin önemini vurgulamış, bölgesel ve küresel düzeyde barış süreçlerinin desteklenmesine yönelik bir çerçeve sunmuştur.
AB üyelik süreci ve Ohri Anlaşması’nın rolü
Ohri Çerçeve Anlaşması, Kuzey Makedonya'nın Avrupa Birliği (AB) üyelik sürecinde önemli bir rol oynamıştır:
Anlaşma, ülkenin demokratik reformlarını ve etnik gruplar arasındaki eşitlik ilkelerini pekiştirmiş, AB üyeliği için gerekli siyasi ve toplumsal uyumu sağlamada katkıda bulundu. Anlaşmanın uygulanması ise, Kuzey Makedonya’nın AB ile olan ilişkilerini güçlendirmiş ve üyelik kriterlerinin karşılanmasına yardımcı oldu. Ohri Çerçeve Anlaşması’nın başarıyla uygulanması, AB’nin Kuzey Makedonya’ya yönelik müzakerelerde olumlu bir değerlendirme yapmasını sağlamış ve ülkenin AB üyeliği sürecinde önemli bir adım oldu.
İşte Ohri Çerçeve Anlaşması'na giden yol
Ohri Çerçeve Anlaşması’na giden süreç, 22 Ocak 2001’de bir grup silahlı Arnavut’un Kalkandelen şehrindeki polis karakoluna düzenlediği saldırıyla başlamış, bu saldırıda bir polis memuru hayatını kaybetmiş, üç polis yaralandı. Saldırının sorumluluğunu Ulusal Kurtuluş Ordusu (UÇK) üstlendi. Çatışmalar, bahar aylarında diğer şehirlerde devam etti, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ile NATO’nun arabuluculuğunda 5 Temmuz’da genel ateşkes anlaşmasına varıldı. Ancak, anlaşma birçok kez ihlal edildi. İç savaş olarak nitelendirilen olaylarda, 22 Ocak-12 Kasım 2001 arasında yüzlerce kişi hayatını kaybetmiş ve on binlerce kişi yerinden edildi.
Ohri Çerçeve Anlaşması'nın içeriği neler?
13 Ağustos 2001’de imzalanan Ohri Çerçeve Anlaşması, Arnavutçanın resmi dil olarak kabul edilmesinin yanı sıra yerel yönetimlerin geliştirilmesini, ayrımcılık yapılmamasını, adil temsili ve dil, kültür, eğitim gibi konularda özel düzenlemeleri içeriyor. 11 Ocak 2018’de Kuzey Makedonya Meclisi tarafından onaylanan "Dillerin Kullanımı Yasası" ile Arnavutça, 15 Ocak 2019 itibarıyla ülke genelinde ikinci resmi dil oldu. Ayrıca, Makedoncanın yanı sıra, yüzde 20’nin üzerinde konuşulan diğer dillerin de resmi dil olmasını öngören düzenlemeler yapıldı.
Türkler ve Ohri Çerçeve Anlaşması
Nüfusun yaklaşık yüzde 4'ünü oluşturan Türkler, Ohri Çerçeve Anlaşması’nın üzerinden yıllar geçmesine rağmen haklarının yeterince verilmediğini düşünmüştür. Türkler, Kuzey Makedonya'nın üçüncü büyük topluluğu olarak, anlaşmanın kendilerini de kapsayacak şekilde gözden geçirilmesini talep etmiştir.