Efes Antik Kenti, binlerce yıl boyunca uygarlık, bilim ve sanatın merkezi olarak parlamış, Doğu ile Batı arasındaki stratejik konumuyla dünya tarihinin önemli dönemlerine tanıklık etmiştir. Bugün de ziyaretçilerine tarih dolu bir yolculuk sunmaya devam ediyor.
İlk kuruluş ve Hititler dönemi
Efes’in tarihi, M.Ö. 6000’lere kadar uzanıyor. İlk yerleşim izleri Ayasuluk Tepesi'nde Tunç Çağlarına ve Hititler dönemine ait. Hititler döneminde "Apasas" adıyla bilinen bu antik kent, zamanla Yunan kolonistleri tarafından şekillendirildi. M.Ö. 1050'de Yunanistan'dan gelen göçmenler, burayı bir liman kenti olarak kullanmaya başladılar ve Efes, M.Ö. 560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşındı.
Roma ve Hellenistik dönemlerin parlayan yıldızı
Efes, en parlak dönemini Hellenistik ve Roma dönemlerinde yaşadı. Büyük İskender'in generallerinden Lysimakhos tarafından M.Ö. 300 yıllarında kurulan kent, Asya eyaletinin başkenti ve en büyük liman kenti haline geldi. 200.000 kişilik nüfusu ve stratejik limanı ile Efes, ticaretin ve politikanın merkeziydi.
Dünyanın yedi harikasından biri: Artemis Tapınağı
Efes’in en bilinen yapılarından biri, antik dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Artemis Tapınağı'dır. Anadolu’nun eski ana tanrıça kültü olan Kybele'nin devamı niteliğindeki Artemis kültünün en büyük tapınağı, Efes’i sadece ticaret merkezi değil, aynı zamanda dini bir merkez haline getirmiştir. İ.Ö. 9-4. yüzyıllar arasında inşa edilen bu tapınak, hem dini hem de mimari açıdan büyük bir öneme sahiptir.
Efes’teki kazı çalışmaları
Efes'teki ilk arkeolojik kazılar, British Museum adına J.T. Wood tarafından 1869'da başlatılmıştır. Ünlü Artemis Tapınağı'nı bulma çabalarıyla başlayan bu kazılar, 1904 yılında D.G. Hogarth tarafından devam ettirilmiş ve sonrasında Avusturya Arkeoloji Enstitüsü tarafından 1895'te Otto Benndorf liderliğinde sistematik kazılara dönüştürülmüştür. Bugün de bu kazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın desteğiyle aralıksız olarak devam ediyor.
Efes Antik Kenti'nin göz alıcı yapıları
Efes, tarih boyunca farklı dönemlerde yer değiştirmiş ve kalıntıları geniş bir alana yayılmıştır. Yaklaşık 8 km²'lik bir alana yayılan antik kent, ziyaretçilere Roma ve Hellenistik dönemlerden kalma pek çok yapıyı görme fırsatı sunuyor. Öne çıkan yapılar arasında Celcus Kütüphanesi, Büyük Tiyatro, Traian Çeşmesi ve Hadrianus Tapınağı gibi muhteşem eserler bulunuyor. Ayrıca, Artemis Tapınağı ve St. Jean Kilisesi de kentin dini yapıları arasında önemli yer tutuyor.
Modern Selçuk ve Efes’in günümüzdeki önemi
Bugünkü Selçuk ilçesi, antik Efes’in tarihi mirasını barındıran modern bir yerleşim birimi olarak karşımıza çıkıyor. 1923'te Cumhuriyetin ilanından sonra Selçuk adını alan bu bölge, turizm açısından büyük bir öneme sahip. Yılda 1,5 milyon turistin ziyaret ettiği Efes Antik Kenti, sadece geçmişin değil, bugünün de kültür ve turizm merkezi olarak yaşamaya devam ediyor.
