17. yüzyılda İzmir'de mesihliğini ilan eden Sabetay Sevi, Osmanlı tarihinin önemli simalarından biridir. İzmir’de doğan Sevi, Sefarad veya Aşkenazi kökenli olduğu iddia edilse de aile kökeni tam olarak bilinmemektedir. Ailesi tüccar olmasına rağmen, Sabetay kendi yolunu seçmiş ve din öğrenimine yönelmiştir. Yahudi mistisizmi ve Kabbala öğretisine yoğunlaşarak bu alanda derin bir bilgi sahibi olmuştur.
Kişisel hayatı ve sosyal etkileri
Sabetay Sevi’nin mesihlik iddiasında bulunmadan önce iki evlilik yaptığı ve her ikisinin de boşanma ile sonuçlandığı kaydedilmektedir. Bu durum, 1600’ler gibi bir dönemde oldukça sıra dışı bir vaka olarak görülüyordu. Boşanma sebeplerine dair çeşitli iddialar ortaya atılmıştır; bazıları iktidarsızlık, diğerleri ise kutsiyetle ilgilidir. Bu dönemde, Akdeniz coğrafyasında ticaret yollarının değişmesi ve yeni keşiflerin yapılması, Yahudi toplumunu da etkilemiştir.
Mesihlik iddiası ve yayılması
Sabetay Sevi, mesihlik iddiasıyla sahneye çıktığında, bu iddia yalnızca Osmanlı topraklarında değil, Avrupa’nın dört bir yanında yankı buldu. Polonya, İtalya, İngiltere ve hatta İngiliz kolonilerinde Sabetay Sevi’nin adı konuşuluyordu. Bu süreçte, yerleşik Musevi teşkilatından ciddi tepkilerle karşılaştı. Çünkü Sabetay, geleneksel Musevi ritüellerinde büyük değişiklikler öneriyordu.
Osmanlı Devleti’nin tutumu
Osmanlı devleti, Sabetay Sevi’yi uzun bir süre görmezden geldi. Bu, devletin Musevi cemaatinin iç işleyişine karışmak istemediği düşüncesiyle açıklanmaktadır. Ancak, zamanla Sabetay Sevi’nin güçlenmesi, devletin müdahale etmesine neden oldu. Edirne Sarayı’nda sorguya alınarak, ya Müslüman olacağı ya da öleceği teklifiyle karşılaştı. İlginç bir şekilde, Sabetay Sevi şehadet getirerek Müslüman oldu ve ardından Osmanlı sistemine dahil edildi.
Son dönem ve mirası
Edirne Sarayı’nda kaldığı süre zarfında, öğretisi üzerinde baskı yapılmamış, Sabetay Sevi’nin yardımcılarından Gazzeli Nathan, onun öğretisini yaymak için çaba sarf etmiştir. Ancak Sabetay Sevi bir süre sonra Edirne Sarayı’ndan sürülmüş ve Ülgün kasabasına gönderilmiştir. Burada öldüğü iddia edilmektedir. Mezarı hâlâ bilinmemektedir.
Sabetay Sevi’nin, mesihlik iddiası süresince farklı evlilikler yaptığı ve bu evliliklerden çocukları olduğu da söylenir. Özellikle Cemil İpekçi gibi isimler, Sabetay Sevi’nin alt kuşak torunlarından olduklarını belirtmişlerdir. Sabetay Sevi’nin hayatı, yalnızca kişisel hikayesiyle değil, dönemin sosyal ve politik dinamikleriyle de önemli bir yere sahiptir.
