Hizbullah, Lübnan merkezli Şii Müslüman bir siyasi parti ve silahlı gruptur. "Devlet içinde bir devlet" olarak ün kazanan bu grup, İran destekli bir yapı olarak 15 yıl süren Lübnan iç savaşının (1975–1990) kaosu sırasında kurulmuş, İsrail’e karşı şiddetli muhalefeti ve Orta Doğu’daki Batı etkisine direnişiyle yönlendirilmiştir.
Hizbullah, ABD ve birçok ülke tarafından terör örgütü olarak kabul edilmektedir. İran ve Suriye ile derin askeri ittifaklar kurmuş olan grup, özellikle Gazze Şeridi'ndeki Hamas ile İsrail'in devam eden savaşı sırasında sınır çatışmaları yaşamıştır. 2024 yazında Hizbullah’a yönelik büyük İsrail saldırıları sonrasında, iki ezeli düşman arasında geniş çaplı bir savaşın hiç olmadığı kadar yakın olduğu görülmektedir.
Hizbullah tarihindeki belirleyici olaylar
· 1943: Lübnan, 23 yıl süren Fransız mandasından bağımsızlığını kazandı. Yeni liderler, büyük dini gruplar arasında iktidar paylaşımını düzenleyen bir hükümet sistemi oluşturan ulusal paktı imzaladı.
· 1975–1990: Lübnan iç savaşı, ülkenin dini, siyasi ve etnik mezheplerinin kontrol için rekabetiyle sürdü. Bu süreçte, İsrail ve Suriye'nin işgalleri ile ABD ve diğer Batılı güçlerin müdahalesi yaşandı.
· 1983: Nisan ayında Beyrut’taki ABD Büyükelçiliği bombalandı ve 63 kişi öldü. Ekim ayında, ABD ve Fransız askerlerinin bulunduğu kışlaya düzenlenen intihar saldırılarında 305 kişi hayatını kaybetti.
· 1985: Hizbullah, ilk manifestosunu yayınladı.
· 1992: Hizbullah, ulusal seçimlere ilk kez katılarak parlamentoda sekiz sandalye kazandı.
· 2006: Hizbullah, iki İsrail askerini kaçırarak bir aylık savaşı tetikledi. Bu savaşta binden fazla Lübnanlı ve elli İsrailli hayatını kaybetti.
· 2011: Suriye iç savaşı başladığında Hizbullah, Beşar Esad rejimini desteklemek için binlerce savaşçı gönderdi.
· 2023: Hamas ile İsrail arasındaki savaş sırasında Hizbullah, Filistinlilere destek gösterisi olarak İsrail-Lübnan sınırında saldırılar başlattı.
Hizbullah nasıl ortaya çıktı?
Hizbullah, 1975’te patlak veren Lübnan iç savaşı sırasında ortaya çıktı. Bu savaş, ülkede uzun süredir artan silahlı Filistinlilerin varlığına yönelik hoşnutsuzluğun zirveye ulaşmasıyla başlamıştır. Lübnan’daki çeşitli mezhep toplulukları, Filistin sorununa ilişkin farklı pozisyonlar alıyordu.
1943'te yapılan bir siyasi anlaşma ile siyasi güç, Lübnan'ın baskın dini grupları arasında bölünmüştü. Sünni nüfus, Lübnan’a gelen Filistinli mültecilerle birlikte artarken, Şiiler Hristiyan azınlık tarafından yönetilen sistemde giderek daha fazla dışlanmış hissediyorlardı. Bu iç karışıklıklar arasında, İsrail 1978 ve 1982’de, Filistinli gerilla savaşçılarının İsrail’e saldırdığı Güney Lübnan'ı işgal etti.
1979’da İran’da iktidara gelen teokratik hükümetin etkisi altında bir grup Şii, İsrail işgaline karşı silahlandı. İran, Arap devletlerinde nüfuzunu genişletme fırsatını gördü ve devrim muhafızları ordusu aracılığıyla bu yeni milislere fon ve eğitim sağladı. Milisler, "Allah’ın Partisi" anlamına gelen Hizbullah adını benimsedi.
Hizbullah nasıl organize edildi?
Hizbullah, 1992’de İsrail’in kurucu lideri Abbas Musavi’ye suikast düzenlemesinin ardından genel sekreterlik görevini devralan Hasan Nasrallah tarafından yönetilmektedir. Nasrallah, yedi üyeli şura konseyi ve bu konseyin beş alt konseyini yönetir. Hizbullah, Lübnan’ın Şii çoğunluğa sahip bölgelerinin çoğunu kontrol etmektedir ve geniş bir sosyal hizmet ağı yönetmektedir.
Hizbullah’ın eğitim, silah ve finansmanının büyük bir kısmı İran tarafından sağlanmaktadır. ABD Dışişleri Bakanlığı’na göre, İran her yıl Hizbullah’a yüz milyonlarca dolar göndermektedir. Ayrıca, Suriye’deki Beşar Esad rejiminden destek almakta ve yasal ticari faaliyetlerden, küresel suç örgütlerinden ve Lübnan diasporasından finansman elde etmektedir.
Hizbullah Lübnan siyasetinde nasıl bir rol oynadı?
Hizbullah, 1992’de sekiz üyesinin parlamentoya seçilmesinden bu yana Lübnan hükümetinin önemli bir unsuru olmuştur. Parti, 2005’ten bu yana kabine pozisyonlarına sahiptir. 2022’deki son ulusal seçimlerde Hizbullah, Lübnan’ın 128 üyeli parlamentosunda 13 sandalyesini korumuş ancak parti ve müttefikleri çoğunluğu kaybetmiştir.
Hizbullah, kontrolü altındaki bölgelerde fiilen bir hükümet gibi çalışmakta olup, askeri ve federal yetkililer bunu engelleyememektedir. Ancak, Arap analistlerinin 2024 yılında yaptığı anket, Hizbullah’ın Lübnan’daki önemli etkisine rağmen, nispeten az sayıda Lübnanlı tarafından desteklendiğini ortaya koymuştur.
