Güneş çarpması, güneş altında uzun süre kalma sonucu, vücut ısısını ayarlayan mekanizmaların bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkan klinik bir tablodur. Hava sıcaklarının ani olarak yükselmesi ile birlikte sıcak çarpması şikayetlerinde de artış görülür.
Güneş çarpması nedir?
Güneş çarpması, özellikle öğle vakti güneş ışınlarının dik geldiği saatlerde, kişinin bu ısıya maruz kalması sonucu ortaya çıkar. Bu durumda vücut ısısı 40 dereceyi aşar ve aşırı terleme görülür. Tıbbi adı hipertermi olan güneş çarpması, vücut sıcaklığının tehlikeli seviyelere yükselmesi olarak tanımlanır.
Güneş çarpması nasıl oluşur?
Güneş çarpması, özellikle öğle vakti güneşin dik geldiği zamanlarda kişinin aşırı sıvı ve tuz kaybına bağlı olarak yaşadığı bir durumdur. Yüksek sıcaklıkların etkisiyle vücut ısısının düzenlenmesi mekanizmasının bozulmasıyla ortaya çıkar. Bu durum genellikle çocuklarda daha sık görülse de her yaş grubu için risk taşır.
Rüzgarsız günlerde güneş çarpması riski artabilir. Vücut normal sıcaklığına dönme sürecinde yeterince sıvı kaybedememek de güneş çarpmasına neden olabilir. Vücut sıcaklığı çok yüksek seviyelere çıkarak organları ciddi şekilde etkileyebilir. Özellikle 40 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda güneş çarpması riski artar, ancak daha düşük sıcaklıklarda da görülebilir.
Güneş çarpması belirtileri nelerdir?
Güneş çarpmasının en yaygın belirtileri şunlardır: baş ağrısı, bulantı, kusma, yüksek ateş, aşırı terleme veya terlememe, sinir sistemi bozuklukları, yürümede güçlük, ruhsal durumda değişiklikler ve bilinç kaybı. Havale, solunum problemleri ve 41 derece üzerinde ateşle birlikte ciltte kızarıklık varsa "sıcak koması" riski artabilir. Güneş çarpması ileri safhada ciddi sağlık risklerine yol açabilir ve yaşamı tehdit edebilir. Hatta iyileşen kişilerde bile sinir sistemi kalıcı hasar görebilir. Bu nedenle ilk belirtilerde tanı konulmalı ve kişi bilinçliyken müdahale başlamalıdır.
En belirgin belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Aşırı terleme,
- Yüksek ateş,
- Sıvı kaybına bağlı olarak kuru, sıcak ve ağrılı cilt,
- Şiddetli baş ağrısı,
- Mide bulantısı
- Kas krampları,
- Çarpıntı,
- Uykuya eğilim,
- Baş dönmesi ve sersemlik hissi,
- Şuur bulanıklığı ve komaya kadar varabilen ciddi klinik tablolar görülebilir.
Güneş çarpması durumunda ne yapılmalıdır?
- Kişi hemen serin bir yere alınır, sıkı giysileri gevşetilir ve kusma riskine karşı yan yatırılır.
- Başına, göğsüne ve koltuk altlarına soğuk suyla ıslatılmış bezler konabilir veya soğutucular kullanılabilir.
- Ayaklar yükseltilerek kan dolaşımı başa doğru yönlendirilmeye çalışılır.
- Bilinci açık olan kişiye sıvı alımı sağlanır; bilinci kapalıysa kesinlikle sıvı verilmemeli ve en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.
Güneş çarpmasına ne iyi gelir?
Güneş çarpması görüldüğü durumda ani müdahale gerekebilir. Güneş çarpmasına karşı kişiyi gölgede tutmak, vücut ısısını düşürmek için boyuna, kasıklara ve koltuk altlarına soğuk kompres uygulayarak serinlemesine yardımcı olunmalı ve sıvı takviyesi yapılmalıdır. Güneş çarpmasına bağlı dehidrasyon durumunda spor içecekleri vücut sıvılarını, elektrolitlerini ve tuz dengesini kazandırmaya yardım eder.
