Dünya genelinde her yıl yaklaşık 1.3 milyar ton gıda israf ediliyor. Bu, dünya genelindeki tüm üretilen gıdaların üçte birine tekabül ediyor ve bu israf edilen gıdaların yalnızca dörtte biri kurtarılsa, dünya üzerindeki açlık sorununun çözülebileceği ifade ediliyor. Bu durum, hem çevresel hem de ekonomik boyutuyla büyük bir sorun teşkil ediyor. Sadece gıda üretimi ve dağıtımı için harcanan kaynakların boşa gitmesi değil, aynı zamanda israf edilen gıdaların çöp alanlarına gitmesiyle oluşan karbon ayak izi de çevreyi olumsuz etkiliyor.
Türkiye, gıda israfının önlenmesine yönelik ulusal ve yerel düzeyde çeşitli girişimlerle bu sorunu ele alıyor. Özellikle son yıllarda, gıda israfına karşı farkındalığı artırmayı ve israf edilen gıdaları yeniden değerlendirerek ihtiyaç sahiplerine ulaştırmayı hedefleyen "gıda kurtarma" girişimleri öne çıkıyor.
Türkiye'de gıda kurtarma girişimlerinin yükselişi
Türkiye’de, gıda israfıyla mücadele konusunda sivil toplum kuruluşları, belediyeler ve özel sektör bir araya gelerek farklı projeler geliştiriyor. Bu projeler, hem sosyal sorumluluk bilinciyle hareket eden vatandaşların katılımını sağlıyor hem de gıda sektöründe daha sürdürülebilir bir yaklaşım benimsenmesine katkıda bulunuyor. İşte Türkiye’deki önde gelen gıda kurtarma girişimleri:
1. Gıda Kurtarma Derneği (GKTD): Türkiye'de gıda israfıyla mücadele eden en etkili kuruluşlardan biri olan Gıda Kurtarma Derneği, israfı önlemek ve ihtiyaç sahiplerine gıda ulaştırmak için çalışıyor. 2017 yılında kurulan dernek, marketlerden, restoranlardan ve otellerden artan gıdaları topluyor ve bu gıdaları sosyal yardım kuruluşları aracılığıyla ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyor. Gıda Kurtarma Derneği'nin öncülük ettiği projeler sayesinde, binlerce ton gıda israf edilmekten kurtarılıyor ve bu gıdalar, hem çevreye zarar vermeden hem de sosyal bir fayda sağlayarak kullanıma sunuluyor.
Dernek, aynı zamanda israfla mücadele konusunda farkındalık yaratmayı amaçlayan eğitim ve bilinçlendirme kampanyaları düzenliyor. Özellikle gençler arasında gıda israfının önlenmesi ve sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarının kazandırılması için çeşitli projeler yürütüyor.
2. Fazla Gıda: Bir sosyal girişim olarak kurulan Fazla Gıda, Türkiye’de gıda atıklarını en aza indirmeyi hedefleyen bir platform sunuyor. Platform, gıda üreticileri, distribütörler ve perakendeciler arasında bir köprü görevi görüyor. İsraf edilme riski taşıyan fazla gıdalar, Fazla Gıda platformu aracılığıyla toplanarak, sosyal yardım kuruluşlarına ya da hayvan yemi üreticilerine yönlendiriliyor. Bu sayede, hem israf önleniyor hem de sürdürülebilir bir gıda yönetimi sağlanıyor.
Fazla Gıda’nın başarısında, teknolojinin etkin kullanımı büyük bir rol oynuyor. Gıda üreticileri, tedarik zincirlerinde oluşan fazla ürünleri platform üzerinden paylaşarak, bu ürünlerin yeniden değerlendirilmesini sağlıyor. 2016 yılında kurulan Fazla Gıda, bugüne kadar milyonlarca ton gıdayı kurtararak çevresel etkiyi azaltmayı ve toplumsal fayda sağlamayı başardı.
3. Belediyelerin Gıda Kurtarma Projeleri: Türkiye'deki belediyeler de gıda israfını önlemek ve ihtiyaç sahiplerine ulaşmak için çeşitli projeler geliştiriyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, gıda israfını azaltmak amacıyla "İstanbul Gıda Kurtarma Merkezi"ni kurdu. Bu merkez, marketlerden, restoranlardan ve otellerden toplanan gıdaları analiz ederek, yenilebilir olanları ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyor. Ayrıca belediyeler, pazar yerlerindeki taze gıda atıklarını toplama ve geri dönüştürme çalışmalarıyla, israfı en aza indirmeyi hedefliyor.
Özellikle büyük şehirlerde, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirlikleri, gıda israfının önlenmesine yönelik daha kapsamlı projelerin hayata geçirilmesine olanak sağlıyor. Bu işbirlikleri, gıda bankacılığı sistemlerinin yaygınlaştırılmasını ve toplumsal farkındalığın artırılmasını amaçlıyor.
Gıda kurtarma girişimlerinin etkileri ve geleceği
Türkiye'deki gıda kurtarma girişimleri, israfı önlemenin yanı sıra, sosyal adaleti destekleyen bir yapı oluşturuyor. Bu girişimler, sadece ihtiyaç sahiplerine gıda sağlamakla kalmıyor; aynı zamanda çevreye olan olumsuz etkileri azaltarak sürdürülebilir bir gelecek inşa edilmesine de katkı sağlıyor.
Gıda israfının azaltılması için yapılan bu çalışmalar, aynı zamanda ekonomik anlamda da büyük bir kazanç sağlıyor. İsraf edilen gıdaların yeniden ekonomiye kazandırılması, hem işletmelerin maliyetlerini düşürüyor hem de kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlıyor. Türkiye’de bu konuda daha fazla girişim ve projenin hayata geçirilmesi, gıda israfının önlenmesinde kritik bir rol oynayacak.
Fırsatlar ve Zorluklar: Gıda kurtarma girişimleri, Türkiye’de hızla gelişen ve destek gören bir alan. Ancak bu girişimlerin sürdürülebilirliği için daha geniş çaplı işbirliklerine ve yasal düzenlemelere ihtiyaç duyuluyor. Gıda bağışlarının teşvik edilmesi, lojistik süreçlerin iyileştirilmesi ve farkındalık kampanyalarının yaygınlaştırılması, bu girişimlerin etkinliğini artırabilir. Ayrıca, toplum genelinde gıda israfını azaltmak için tüketici alışkanlıklarının değiştirilmesi ve gıda atıklarının geri dönüştürülmesine yönelik daha fazla bilgilendirme yapılması gerekiyor.
