Özgürlüğe giden yol
Milli Mücadele hareketinin önemli dönüm noktalarından biri olan Erzurum Kongresi, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı ilk kongre olarak büyük bir öneme sahiptir. Bu kongre, ulusal egemenliğin koşulsuz bir şekilde sağlanmasına karar verilen ilk kongre olup, Milli Mücadele'nin yönünü belirlemiştir.
23 Temmuz 1919'da, emperyalist güçlerin Osmanlı topraklarını paylaşma çabaları sırasında Atatürk ve arkadaşları, Erzurum Kongresi ile Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini sağlamlaştırmış ve ulusal egemenlik mücadelesine yön vermiştir.
Düşman işgalindeki vatan topraklarını kurtarmak amacıyla bağımsızlığa giden zorlu yolu Erzurum’dan sürdüren Atatürk ve silah arkadaşları, Erzurum Kongresi sayesinde ülkenin bağımsızlık yolunu açtı.
Ulusal egemenlik ve kararlılık
Bu kongre, bölgesel bir toplantı olmasına rağmen, tüm Türkiye’yi ilgilendiren nitelik taşıyan kararlar aldı. Erzurum Kongresi, hiçbir baskı veya yönlendirme olmadan Türk milletinin kendi hür iradesiyle aldığı milli bir kararın hayata geçirilmesinin, Türk milletinin varlığının ve var olmaya devam edeceğinin en önemli göstergesi oldu.
Bölgesel tehditler ve kongrenin önemi
Erzurum Kongresi, Doğu vilayetlerinden Erzurum, Sivas, Van, Bitlis, Diyarbakır ve Elazığ’daki Ermeni tehlikesine ve kurulmak istenen Ermenistan’a karşı, ayrıca Trabzon vilayetinde Trabzon, Rize, Gümüşhane, Ordu ve Giresun’daki Rum Pontus iddialarına karşı tedbirler almak amacıyla toplandı.
Doğu vilayetlerindeki Ermeni tehlikesi
Erzurum Kongresi, Doğu vilayetlerinde, özellikle Erzurum, Sivas, Van, Bitlis, Diyarbakır ve Elazığ'da ortaya çıkan Ermeni tehlikesine karşı alınan önlemleri kapsıyordu. Bu bölgelerde, Ermenilerin bağımsız bir Ermenistan kurma girişimleri ve bölgeyi kendi egemenlikleri altına alma çabaları vardı. Bu tehlikeye karşı Türkiye'nin milli bütünlüğünü ve toprak bütünlüğünü koruma gerekliliği, kongrenin temel gündem maddelerindendi.
Rum Pontus iddialarına karşı önlemler
Trabzon, Rize, Gümüşhane, Ordu ve Giresun vilayetlerinde ise Rum Pontus hareketi söz konusuydu. Bu bölgelerde, Pontus Rumları tarafından kurulan ve genişletilmeye çalışılan Pontus Rum Devleti'ne karşı tedbirler almak, Erzurum Kongresi'nin bir diğer önemli hedefiydi. Bu hareket, bölgesel güvenliği tehdit ediyordu ve kongrede bu tehditlere karşı milli dayanışma ve direniş stratejileri geliştirildi.
Kongrenin Türkiye üzerindeki etkisi
Erzurum Kongresi, yerel sorunları çözmenin ötesinde, tüm Türkiye'nin milli egemenliğini korumaya yönelik stratejiler geliştirdi. Bölgesel tehditlere karşı alınan bu önlemler, Türkiye'nin dört bir yanındaki milli birlik ve beraberliği sağlamaya yönelikti. Kongre, sadece Doğu ve Karadeniz bölgelerindeki tehditlere yanıt vermekle kalmadı, aynı zamanda bu tehditlerle ilgili ortak bir milli strateji geliştirdi. Bu yaklaşım, Erzurum Kongresi'ni sadece bölgesel değil, ulusal düzeyde bir öneme sahip kıldı
Kongrede alınan kararlar
Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar, Türkiye'nin bağımsızlığı ve milli egemenliğini sağlamaya yönelik önemli ilkeleri belirlemiştir:
- Milli Sınırlar ve vatan bütünlüğü: Milli sınırlar içinde vatanın bölünmez bir bütün olduğu ve parçalanamayacağı vurgulanmıştır.
- Yabancı İşgal ve Müdahale: Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı milletin topyekun savunma yapacağı ve direneceği belirtilmiştir.
- Geçici hükümet kurulması: İstanbul Hükümeti vatanı koruyamazsa, geçici bir hükümet kurulacak ve bu hükümet milli kongre tarafından seçilecektir.
- Temsil Heyeti'nin yetkileri: Eğer kongre toplanmazsa, geçici hükümetin seçimi Temsil Heyeti tarafından gerçekleştirilecektir.
- Kuvayımilliye ve milli irade: Kuvayımilliye'nin tek kuvvet olarak tanınması ve milli iradenin hakim kılınması temel esas olarak kabul edilmiştir.
- Hıristiyan azınlıklar ve ayrıcalıklar: Hıristiyan azınlıklara siyasi hakimiyet veya sosyal dengeleri bozacak ayrıcalıkların verilemeyeceği karara bağlanmıştır.
- Manda ve Himaye: Manda ve himaye sistemlerinin kabul edilemeyeceği vurgulanmıştır.
- Milli Meclis ve hükümet kontrolü: Milli Meclis'in derhal toplanması ve hükümet işlerinin Meclis tarafından kontrol edilmesi sağlanacaktır.
