26 Ağustos 1922'nin şafak saatlerinde, Büyük Taarruz’un başladığı gün, Afyon-Kocatepe bölgesinde yoğun bir sis ve topçu ateşi sesleri karışmıştır. Bu kritik anlarda, Batı Cephesi fotoğrafçısı olarak görev yapan Yedek Subay Etem (Hamdi) Tem, cephedeki gelişmeleri anbean takip eden Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın bir anını ölümsüzleştirmiştir. Etem Tem, Başkomutan’ın yalnız başına tepenin ucuna doğru yürüdüğü sırada, onun "düşünceli ve dalgın" bir halde baş parmağını dudağına götürdüğü anı yakalamıştır. Bu kare, Milli Mücadele tarihinin en önemli anlarından biri olarak hafızalarda yer edinmiştir.
Bu fotoğraf, Büyük Taarruz’un başarısıyla sonuçlanmasının ardından 30 Ağustos’da Zafer Bayramı’nın sembolü haline gelmiştir. Etem Tem’in hatıralarında bu anı nasıl yaşadığına dair notları, bu görüntünün ne kadar anlamlı olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Tem, fotoğrafı için "Sade bir asker esvabı, teklifsiz bir tavır, çevik bir vücut çizgisi, sonra bütün vukuatı içinde doğurup içinde yoğuran o baş, o harikulade insan kafası…” şeklinde yorum yaparak, bu anın önemini vurgular.
Falih Rıfkı Atay ve fotoğrafın ölümsüzlüğü
Gazeteci, edebiyatçı ve siyasetçi Falih Rıfkı Atay, bu fotoğrafı “Fotoğraf objektifi, tarihe bu kadar canlı bir eser bırakmamıştır” sözleriyle nitelendirir. Venizelos Arşivi'ndeki bu fotoğraf, “Afyonkarahisar Savaşı sırasında Kemal Atatürk Türklerin ilerleyişini izliyor” açıklamasıyla tarihe not düşmüştür. Bu fotoğraf, tarihte bir dönüm noktasını ve Atatürk’ün üzerinde taşıdığı sorumluluğu yansıtır.
Kocatepe fotoğrafının anlamı ve tarihî bağlamı
BBC Türkçe’ye konuşan tarihçiler, Kocatepe fotoğrafının Sakarya Meydan Muharebesi’nde kazanılan zaferin ardından işgal güçlerine karşı Milli Mücadele’de “son noktanın” konduğu anı ve Mustafa Kemal’in “omuzlarındaki sorumluluğu” temsil ettiğini vurgular. Büyük Taarruz’un hazırlanma süreci ve zamanlaması, Mustafa Kemal Paşa’nın stratejik planlarının bir yansıması olarak görülür. Sakarya Meydan Muharebesi sonrası ordunun taarruz edebilecek durumda olmaması ve kış mevsiminin yaklaşması gibi faktörler, taarruzun zamanlaması üzerinde etkili olmuştur.
Mustafa Kemal Paşa'nın stratejisi ve gizliliği
Taarruzun zamanlaması ve hazırlıkları, büyük bir gizlilik içinde sürdürülmüştür. Mustafa Kemal Paşa, taarruzun planlanma sürecinde birçok stratejik adım atmış ve hazırlıkların gizli kalmasına büyük önem vermiştir. Bu dönemde, ordunun eksikliklerinin giderilmesi ve askerlerin gizlilik içinde hazırlık yapması sağlanmıştır. Mustafa Kemal Paşa’nın stratejisi, özellikle hazırlıkların gizliliği ve zamanlaması üzerine yoğunlaşmıştır. 28 Temmuz 1922’de bazı kumandanların Akşehir’e futbol maçı için davet edilmesi gibi taktikler, düşmanın dikkatini saptırmak amacıyla planlanmıştır.
Yunan ordusunun durumu ve Mustafa Kemal Paşa’nın kaygıları
Taarruzun ana hedefi, Afyon’un güneyindeki Yunan savunma güçleriydi. Dr. Konstantinos Travlos, Mustafa Kemal Paşa’nın başlıca kaygısının Yunan güçlerinin kaçması olduğunu belirtir. Türk komutanlar, Yunan ordusunun Eskişehir hattına geri çekileceğini düşünürken, Mustafa Kemal Paşa'nın ana hedefi, Yunan güçlerini çevreleyerek imha etmekti. Yunan ordusunun kaçmasını engellemek, taarruzun başarısı için kritik bir unsurdu.
Yunanistan’ın siyasi ve askeri krizi
Yunanistan, 1921'den beri cephede yaşadığı zorluklar ve iç siyasi çatışmalar nedeniyle tükenmiş durumdaydı. Kral I. Konstantin ve Başbakan Elefterios Venizelos arasındaki siyasi çekişmeler, orduda da gerginliğe yol açmıştı. Yunan ordusu, ekonomik kriz ve askeri strateji eksiklikleriyle mücadele ediyordu. Ayrıca, Yunan ordusunun askeri teknolojideki üstünlüğü, Batı Cephesi’nde etkili olmasına rağmen, stratejik hatalar ve iletişim sorunları Yunan ordusunun başarısını engellemiştir.
Büyük Taarruz’un sonuçları ve Yunan yanıtı
Büyük Taarruz, 30 Ağustos 1922’de Yunan güçlerinin yenilgisiyle sonuçlandı. Bu zafer, Türkiye’nin bağımsızlığına giden yolda önemli bir dönüm noktası oldu. Yunan tarafında ise bu dönemde yaşanan tükenmişlik ve iflas, “Küçük Asya felaketi” olarak tarihe geçti. Yunan ordusunun stratejik hataları, iletişim sorunları ve iç krizler, Türk ordusunun zaferine zemin hazırladı.
Büyük Taarruz’un 100. yıldönümü için bastırılan madeni paralarda, Kocatepe'deki siluetiyle Mustafa Kemal Atatürk yer almıştır. Bu tarihî fotoğraf ve olay, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin simgelerinden biri olarak kalmaya devam etmektedir. Atatürk’ün düşünceli duruşu ve savaşın dönüm noktalarındaki stratejik hamleleri, Türk milletinin tarihindeki en önemli anları yansıtmaktadır
