CHP Bursa Milletvekili ve Parti Meclisi Üyesi Orhan Sarıbal, Türkiye’nin ayçiçeği üretiminde yaşanan ciddi sorunlara dikkat çekti. Özellikle düşük rekolte ve alım fiyatları üreticilerin geçim kaygılarını artırıyor. Ayçiçeği, bitkisel yağ sanayinde geniş bir kullanım alanına sahip olup, Türkiye’nin yağlı tohumlar ihtiyacının büyük bir kısmını karşılıyor. Ancak mevcut durum, üreticinin ve sektörün sürdürülebilirliğini tehdit ediyor.
Ayçiçeği üretiminin dünyadaki durumu
Dünya ayçiçeği üretiminin büyük bir kısmı Rusya, Ukrayna ve Avrupa Birliği ülkelerinde gerçekleştiriliyor. Türkiye, dünya çapında 9. sırada yer alırken, Avrupa Birliği en büyük ithalatçı ve Çin ise en büyük ihracatçı konumunda. Türkiye’de ayçiçeği üretiminin yarısından fazlası Trakya ve Batı Karadeniz illerinde yapılmakta; Edirne, Adana, Tekirdağ, Kırklareli ve Konya, üretimde önemli paya sahip.
Türkiye’nin ayçiçeği üretimindeki sorunlar
Sarıbal’ın açıklamalarına göre, Türkiye’nin ayçiçeği üretiminde ciddi bir düşüş yaşanıyor. TÜİK verilerine göre, 2022 yılında 2.4 milyon ton olan yağlık ayçiçeği üretimi, 2023 yılında 2 milyon tona gerilemiş durumda. 2024 yılı için üretimin artması beklenirken, aşırı sıcaklar ve kuraklık üretim üzerinde olumsuz etki yaratıyor. Trakya’da verimlilik ciddi şekilde düşmüş ve çiftçiler bu yıl düşük verimden şikayetçi.
İthalat ve iç pazar sorunları
Türkiye, ayçiçeği ithalatında Avrupa Birliği’nin ardından ikinci sırada yer alıyor. 2023 yılında ayçiçeği ve türevleri için 2 milyar dolar ödenmiş olup, ithalatın büyük kısmı Ukrayna ve Romanya’dan sağlanıyor. İthalatın yüksek olması, iç piyasada fiyatların artmasına neden oluyor. Son yıllarda ithalat bedelindeki artış, sanayinin kırma kapasitesinin atıl kalmasına yol açmakta.
Yeni ithalat düzenlemesi ve üretici destekleri
Cumhurbaşkanlığı kararı ile 2025’te yağlık ayçiçeği ve ham yağ ithalatında gümrük vergileri düşürüldü. Ancak, iç piyasadan alım koşulu getirilmesi ve bu sürecin istismar edilmemesi için net kurallar belirlenmesi gerektiği ifade ediliyor. Üretici kooperatiflerinin ürün alımları için kamu bankaları tarafından finansman sağlanması gerektiği belirtiliyor. Ayrıca, ayçiçeği alım fiyatlarının artan maliyetler ve enflasyon oranını dikkate alarak yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.
Üretici önerileri ve gelecek beklentileri
Üretici örgütleri, ithalat gümrük vergilerinin düşürülmemesi, prim desteğinin artırılması, kuraklık zararlarının hızlıca ödenmesi, kuraklığa dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi ve desteklerin revize edilmesi gibi taleplerde bulunuyor. Bu önerilerin, ayçiçeği üreticilerinin sorunlarını hafifletmede etkili olacağı düşünülüyor.
