2008 yılında patlak veren küresel ekonomik kriz, modern zamanların en büyük ekonomik çöküşlerinden biri olarak tarihe geçti. ABD’deki konut piyasasındaki balonun patlamasıyla başlayan kriz, dünya çapında bankacılık sistemlerini ve finansal kurumları sarsarak, global bir ekonomik durgunluğa neden oldu.
Başlangıç: Konut balonu
Krizin başlangıcı, ABD'deki düşük faiz oranlarının ve gevşek kredi politikalarının bir araya gelmesiyle oluşan konut balonuyla ilişkiliydi. 2000'li yılların başında bankalar, kredi notu düşük tüketicilere, geri ödemesi zor olan ipotekli konut kredileri (subprime mortgage) vermeye başladı. Bu kredilerin menkul kıymetleştirilerek dünya çapında satılması, küresel finans sisteminin risklerini artırdı. Ancak konut fiyatlarının düşmeye başlamasıyla, bu krediler geri ödenemez hale geldi ve pek çok banka, özellikle ABD’deki büyük yatırım bankaları, likidite sorunlarıyla karşılaştı.
2008 yılının Eylül ayında, ABD'nin en büyük bankalarından biri olan Lehman Brothers'ın iflas etmesi, krizin dönüm noktası oldu. Lehman Brothers'ın çöküşüyle birlikte dünya genelinde borsalarda büyük çalkantılar yaşandı. Finansal sistemin kalbi olan bankalar birbirlerine olan güvenlerini yitirdi ve kredi piyasaları dondu. Küresel ticaret ve yatırım durma noktasına geldi, işsizlik oranları hızla yükseldi ve hükümetler bankaları kurtarmak için büyük kurtarma paketleri açıklamak zorunda kaldı.
Kurtarma planı da işe yaramadı
ABD hükümeti, finansal sektörü kurtarmak için 700 milyar dolarlık bir kurtarma planını (TARP) devreye sokarken, Avrupa’daki birçok ülke de benzer şekilde bankalarını kurtarmaya çalıştı. Ancak bu müdahaleler dahi ekonomik durgunluğun önüne geçemedi. 2009 yılında, dünya ekonomisi %0,1 oranında daraldı, gelişmiş ekonomilerde ise bu oran daha da yüksek oldu.
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler de krizden olumsuz etkilendi. Türkiye'de ekonomik büyüme ciddi şekilde yavaşladı, işsizlik oranları arttı ve finansal piyasalar dalgalandı. Ancak Türkiye, nispeten sağlam bankacılık sistemi sayesinde krizin doğrudan etkilerini sınırlı tutmayı başardı.
Ekonomik toparlanma yıllar sürdü
2008 küresel ekonomik krizi, finansal sistemin kırılganlığını ve dünya ekonomisinin birbirine ne kadar bağlı olduğunu gösterdi. Krizden sonra, bankacılık sektöründe düzenleyici reformlar hız kazandı, ancak ekonomik toparlanma yıllar sürdü. Dünya ekonomisinin krizin ardından toparlanması, işsizliğin düşmesi ve büyümenin yeniden başlamasıyla gerçekleşti, ancak etkileri hala bazı ülkelerde hissedilmeye devam ediyor.
Krizin mirası, dünya genelinde ekonomik ve siyasi dengeleri değiştirdi, sosyal eşitsizliklerin derinleşmesine ve bazı ülkelerde siyasi istikrarsızlıklara neden oldu.
