Zaman zaman TBMM'ye yürüyerek ve korumasız gelirdi. Esprili, alçakgönüllü kişiliği ile tanındı. Günlük yaşantısında halkın arasına karışmaktan çekinmezdi. Bilim insanıydı. Siyasete girmeyi düşünmemesine rağmen Sosyal Demokrat Halkçı Parti’yi kurdu. İsmet (İnönü) Paşa’nın küçük oğluydu: Erdal İnönü… Türkiye siyasetinde esprili mizacıyla iz bırakmıştı, “siyasetin güler yüzü” diye anılacaktı hep…
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra kurduğu ve 1990’lar boyunca aktif olarak siyasi düzende olan ilk adıyla Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP), 1986’dan sonraki adıyla Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin (SHP) Genel Başkanı ve bilim insanı Erdal İnönü’nün bugün ölüm yıldönümü.
İnönü 2007 yılında 81 yaşında Ankara’da hayatını kaybetmişti.
Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel, ölümünün 17. yılında Erdal İnönü’yü “Varlığıyla Türkiye siyasetine büyük bir kalite katmış, sosyal demokrasiye büyük katkılar sunmuş, saygıdeğer bilim insanı” sözleriyle andı.
Bilim insanlığından siyasete uzanan bir yaşam
Peki Erdal İnönü kimdi? Nasıl bilim insanı olmuştu; siyasete nasıl girmişti?..
İsmet ve Mevhibe İnönü'nün üç çocuğunun (diğerleri Ömer ve Özden) ortancası olarak 6 Haziran 1926 tarihinde Ankara'da dünyaya geldi. 6 Haziran 1926’da Ankara’da doğan İnönü, hem akademik kariyeri hem de siyasi hayatıyla Türkiye’nin önemli figürlerinden biri oldu.
Erdal İnönü, ilk, orta ve lise öğrenimini Ankara’da tamamladıktan sonra 1947 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik-Matematik Bölümü'nden lisans diploması aldı. Lisans eğitimini tamamladıktan sonra, Amerika Birleşik Devletleri'ne giderek California Teknoloji Enstitüsü'nde yüksek lisans ve doktora eğitimine başladı.
Yüksek lisans ve doktora derecelerini kazanan İnönü, teorik fizik alanında birçok araştırmaya imza attı. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara Üniversitesi’nde fizik asistanı olarak göreve başladı. Askerlik hizmetini tamamladıktan sonra, 1957-1960 yılları arasında ABD’de "Atom Enerjisinden Yararlanma" programında çalıştı.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Boğaziçi Üniversitesi
1964-1974 yılları arasında ODTÜ'de fizik profesörü olarak görev yaptı. ODTÜ’deki öğretim üyeliği süresince, Teorik Fizik Bölümü Başkanlığı, Fen Edebiyat Fakültesi Dekanlığı ve Üniversite Rektörlüğü görevlerini üstlendi. 1974’te İstanbul Boğaziçi Üniversitesi’ne geçen İnönü, burada da fizik profesörü olarak görev yaptı, Temel Bilimler Fakültesi Dekanı oldu.
Erdal İnönü, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) kuruluşuna katkı sağlamış ve burada kurucu müdürlük yapmıştır. Ayrıca NATO Fen Komitesi'nde ve UNESCO Yürütme Kurulu'nda da görev almıştır. 2004’te, fizik alanındaki çalışmaları nedeniyle Wigner Madalyası ile ödüllendirilmiştir; bu ödülü kazanan ikinci Türk bilim insanıdır.
SODEP'in kuruluşu ve SHP genel başkanlığı
Erdal İnönü, 1983 yılında Sosyal Demokrasi Partisi'ni (SODEP) kurarak siyasete adım attı. SODEP’in Halkçı Parti ile birleşmesi sonucu oluşan Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin (SHP) ilk olağanüstü kurultayında genel başkan seçildi. İnönü’nün liderliğindeki SHP, 1989 yerel seçimlerinde büyük bir başarı elde ederek İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde belediye başkanlıklarını kazandı.
1991 seçimlerinde SHP, oyların yüzde 20’sini alarak Türkiye’nin üçüncü büyük partisi oldu. Ancak, parti içindeki muhalefetin sorumluluğunu İnönü'ye yüklemesi, siyasi kariyerinde tartışmalara neden oldu. 1995’teki kurultayda CHP’nin “Onursal Genel Başkanı” olarak seçildi, ardından DYP-CHP koalisyon hükümetinde başbakan yardımcılığı ve dışişleri bakanlığı yaptı.
Eleştiriler ve siyasi hayatının sonu
Erdal İnönü, dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ölümünden sonra Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığı adaylığına verdiği destek nedeniyle eleştirilmişti.
2001 yılında CHP Genel Başkanı Deniz Baykal’ın bazı politikalarına karşı çıkarak partiden ayrıldı. O gün Erdal İnönü aktif siyaseti sonlandırmış oldu.
31 Ekim 2007'de hayatını kaybeden İnönü, hep “siyasetin gülen yüzü” olarak hatırlandı.
Özden Toker'in anıları
Erdal İnönü’nün hayatına dair anıları, kardeşi Özden Toker tarafından dile getirildi. Toker, ağabeyinin duygularını açıkça ifade eden, mütevazı ve kendi kararlarını vermekten çekinmeyen bir kişi olduğunu belirterek, “Erdal, kardeşler arasında en sakin olandır. Politika kariyerinde de bu özelliğini korudu” demişti.